Thì lâu ngày ăn uống không được thì sẽ bệnh; một người giận dữ, tức giận, thì cũng ăn uống không ngon do đó tạo cho cơ thể rối loạn và từ đó dễ sinh bệnh. Cho nên những cái sân hận, phiền não, đau khổ, lo lắng, suy tư, là cái tâm bệnh. Cái tâm bệnh thì lấy gì mà trị? Đức Phật nói cái tâm bệnh lấy trí mà trị, lấy sự hiểu biết mà trị nó. Cho nên ở đây hầu hết để trị cho chúng ta cái tâm bệnh vô lậu này thì phần nhiều là lấy trí tuệ, mà lấy trí tuệ thì như quý thầy đã học rồi, trí tuệ ở đâu thì giới luật ở đó. Bởi vì trí tuệ nó làm cho giới luật thanh tịnh, mà giới luật nó làm cho trí tuệ thanh tịnh. Cho nên người có trí là người có giới luật mà người không có trí là người không có giới luật, dù là người đó là người có thông minh gì đi nữa mà đời sống họ không đúng giới hạnh, không đúng giới luật của Phật dạy thì đương nhiên người đó là người không có trí. Cũng như quý thầy thấy, mọi vị ăn phi thời tức là người đó không có giới luật, mà không có giới luật tức là không có trí tuệ, mà không có trí tuệ thì người ăn phi thời sẽ có nhiều bệnh tật đem đến đau khổ cho họ.
Và khi mà chạy theo sự ăn uống đó là họ bị dục lạc của ăn uống cám dỗ làm cho tâm hồn của họ khi mà ăn cực khổ hoặc là khi không có ăn thì họ phải sanh ra đau khổ, phải sinh ra phiền não, phải sinh ra những cái ác pháp. Đó thì như vậy là người không có trí mà chỉ sống theo dục lạc cho nên luôn luôn tạo mình khổ, tức là tạo cho mình có bệnh, tâm bệnh hoặc là thân bệnh. Cho nên ở đây cái Định niệm hơi thở vốn mục đích nó hợp với cái sự ăn uống điều độ của chúng ta thì giúp cho thân chúng ta không bệnh, cho nên nó là định thứ nhất của Đạo Phật để trị thân bệnh của chúng ta. Còn các cái định khác, còn 9 cái thứ định này vốn để trị tâm bệnh của chúng ta. Đó thì Định niệm hơi thở nó hợp với đời sống ăn uống của chúng ta hàng ngày thì nó trị được cái thân bệnh. Còn 9 cái loại định sau này nó hợp lại để mà nó trị cái tâm bệnh của chúng ta. Biết như vậy thầy sẽ kể tiếp cho quý thầy nghe.
Thứ hailà Thánh định phòng hộ sáu căn.Bởi vì phòng hộ sau căn là một cái loại định làm cho mắt tai mũi miệng thân ý chúng ta thanh tịnh, và oai nghi luật nghi, cái luật nghi mà Giới hạnh làm cho chúng ta rất rõ nét mà người nào nhìn vào cũng biết là cái người đó Giới luật hẳn hoi. Một người tu sĩ mà đi ra đường ngó qua ngó lại thì biết rằng người đó không phòng hộ sáu căn. Mà không phòng hộ sáu căn thì tức là người đó đã phạm Giới. Không thể nào trong ý của họ không phạm Giới. Họ đi mà họ ngó qua ngó lại thì cái ý họ bị dính kẹt ở trong những cái đối tượng của các pháp thế gian thì làm gì họ cũng bị phạm Giới hết. Mặc dù là Thân – Khẩu họ không phạm, đời sống họ không phạm nhưng Ý họ vẫn bị phạm Giới. Đó là Thánh Định phòng hộ sáu căn.
Thứ balà Thánh Định Chánh niệm Tỉnh thức, nghĩa là người tu sĩ luôn luôn phải tỉnh giác, phải tỉnh thức, không có được mê mờ, cho nên khi đi họ luôn luôn tập trung dưới bàn chân họ, họ tránh tất cả những loài chúng sanh và đồng thời họ giữ được Chánh niệm là không hại chúng sanh, không làm đau khổ chúng sanh, tức là không giết hại chúng sanh, tức là giữ giới không sát hại chúng sanh. Cho nên Giới luật ngay từ chỗ bước đi của họ chứ không phải họ cầm dao họ giết con vật hoặc cầm dao giết người mới gọi là sát sanh, mà chính vô tình đạp chết chúng sanh vẫn là thọ lấy cái Giới phạm Giới sát sanh chứ không phải không.
Thứ tư, Chánh Định Thiểu dục tri túc. Nghĩa là phải dùng cái sức định tâm hết sức mới giữ được cái Thiểu dục tri túc, chứ không thể nào mà thiếu Thiểu dục tri túc, thiếu cái định tâm mà giữ gìn được Thiểu dục tri túc đâu! Cho nên ở đây thứ tư là Thánh định Thiểu dục tri túc, Phật gọi nó là Thánh định. Cái Thiểu dục tri túc là của bậc Thánh chứ không phải phàm phu mà thiểu dục tri túc được. Quý thầy cứ nghĩ ba y một bát như thế này, sống ngày có người cho ăn mà có ngày không có người cho ăn vẫn thấy mình biết đủ, chưa phải là thấy mình thiếu sót đói khổ. Quý thầy có nghĩ được cái điều đó không? Cuộc sống của một người tu sĩ mà đến cái mức độ đó thì quý thầy thấy nếu mà ngoài đời sống thì không ai mà chịu nổi hết. Người ta nói quá khổ, không thể nào cái khổ nào hơn cái khổ của những bậc Thánh này. Vì vậy cho nên Thiểu dục tri túc nghe hai danh từ thì dễ lắm, nhưng mà sống không phải dễ. Khi vào trong rừng không có cơm ăn, phải ăn lá cây rừng vẫn thấy Thiểu dục tri túc. Khi đau bệnh mà không có thuốc thang vẫn thấy Thiểu dục tri túc, trước cơn ngặt nghèo mà chúng ta vẫn thấy Thiểu dục tri túc. Không đòi hỏi thì lúc bấy giờ mới thấy Thiểu dục tri túc phải là Thánh định, chứ còn không Thánh định thì không thể nào chịu nổi trước cái cảnh thân và tâm quá khắc khổ trong cuộc sống. Đó gọi là Thánh định Thiểu dục tri túc, mà ở đây đã có kê ra từng cái giới đức của nó ở trong đó. Mỗi cái giới đức thiểu dục tri túc là chứng tỏ qua một cái sự tu tập rèn luyện mình mới đạt được cái Giới Đức đó chứ không phải dễ. Cho nên Định nó thuộc về Giới đức.
Thứ năm, Thánh Định Vô lậu. Làm cho lậu hoặc chúng ta sạch cho nên gọi là Thánh Định Vô lậu.
Sáu, Thánh Định Sơ thiền. Còn gọi là Định chói sáng, hay gọi là Định sáng suốt. Đó, cái Sơ Thiền nó còn có cái tên gọi là Định chói sáng hay là Định sáng suốt mà Thầy thường nhắc quý thầy ngồi lại mà giữ tâm thanh thản, giữ tâm vô sự đó. Đó là cái Định Sơ Thiền đó. Chứ không phải là gì, vì có ly dục ly bất thiệp pháp thì mới nhập được Sơ Thiền, mà có nhập được Sơ Thiền thì ngồi nó mới thanh thản, còn không thì làm sao mà thanh thản được. Cho nên cái Định Sáng suốt, cái Định chói sáng đó là cái định của Sơ Thiền. Vì vậy ở đây Phật gọi là Thánh Định Sơ Thiền. Chứ không phải phàm phu mà nhập được cái Định này đâu!
Kế đó thứ bảy thì Phật gọi là Thánh Định Nhị Thiền. Nghĩa là diệt Tầm Tứ, không tác ý, không phải chuyện dễ làm của phàm phu cho nên chỉ có bậc Thánh mới có thể làm được điều đó.
Thứ tám, Thánh Định Tam Thiền. Thánh Định Tam Thiền chỉ có bậc Thánh mới ly tất cả những trạng thái của ma tức là mười tám cái trạng thái của Tưởng. Mỗi cái trạng thái của Tưởng nó khởi lên là nó làm cho chúng ta có niềm vui mừng, mà cái niềm vui mừng đó nó làm cho chúng ta mà Phật gọi là “Ly hỷ, trú xả”. Mỗi cái trạng thái của Tưởng khởi lên làm cho thân chúng ta đang bị đau khổ dày vò do đó chúng ta phải ly cho được thì như vậy chúng ta mới nhập cho được Tam Thiền. Mà ly mười tám trạng thái của Tưởng này thì mới nhập được Tam Thiền cho nên mới gọi là Thánh định. Thậm chí như giấc mộng, chiêm bao chúng ta cũng phải ly sạch ra, nếu còn mộng thì chưa nhập Tam Thiền. Cho nên cái sức tỉnh của người đó dù trong lúc ngủ họ phải tỉnh, mà không tỉnh thì phải có chiêm bao, mà chiêm bao tức là họ chưa ly được cái trạng thái của Tưởng. Chưa ly được trạng thái của Tưởng thì không bao giờ nhập được Tam Thiền. Cho nên khi ngủ, cái người mà tu đến cái chỗ mà vượt qua mười tám cái Tưởng này thì người đó không còn mộng mị. Mà không còn mộng mị thì ngủ phải tỉnh thức chứ không thể ngủ mê như cái người tầm thường phàm phu được. Tới cái chỗ Thánh Định Tam Thiền này chúng ta mới biết rằng cái chỗ ngủ và chỗ thức của chúng ta nó không có cái chỗ sai khác chút nào hết.
Thứ chín,Thánh Định Tứ Thiền. Đây, quý vị thấy cái Thánh Định Tứ Thiền là cái chỗ mà ngưng hoàn toàn hơi thở chúng ta, mà chỗ đó là cái chỗ thanh tịnh nhất mà chúng ta thực hiện được Tam Minh đó. Đó là chỗ Thánh Định Tứ Thiền, không phải kẻ phàm phu mà nhập được Tứ Thiền nổi đâu! Không phải chuyện dễ, hơi thở đang thở như thế này mà ngưng lại các hành hoạt động trong hơi thở, đang co bóp, phổi chúng ta đang thở ra thở vô, thế mà nó hoàn toàn ngưng mà chúng ta không chết thì không phải là những cái thiền của bậc Thánh mới làm được sao? Đó là cái chỗ làm chủ được sống chết của thân của chúng ta, cho nên chúng ta nếu mà muốn bỏ thân này thì đều phải nhập vào Tứ Thiền thì mới bỏ thân này được.
Thứ mười,Thánh Định Diệt Thọ Tưởng. Nghĩa là cái Định cuối cùng là định thứ mười là Diệt Thọ Tưởng. Cái Định này nó giữ cái thân của quý vị ngàn năm không bị hoại diệt, nó giữ cái thân của quý vị ngàn năm không bị hoại diệt. Nghĩa là Thánh Định Tứ Thiền nó chỉ có 49 ngày, nếu quá 49 ngày thì cái thân của quý vị sẽ bị hoại diệt, vì nó còn ở trong cái Thức thức, nó chưa ly khỏi cái thân Ngũ uẩn của nó, Tứ Thiền nó chưa lìa khỏi cái thân Ngũ uẩn của nó, nó còn ở trong cái Thức thức của nó để nó sử dụng cái biết để mà trở về cái trí tuệ Tam Minh của nó, tức là cái Giới Tuệ của nó cuối cùng. Cho nên nó không giữ được cái thân của nó lâu dài, chỉ có 49 ngày thì nó bị hoại diệt. Nhưng chúng ta nhập tới 49 ngày tự cái thân của chúng ta nó phải phục hồi sự sống lại, nó sẽ bung ra chứ nó không ở trong Tứ Thiền. Cho nên chúng ta chẳng ngại vấn đề đó. Nếu chúng ta nhập Tứ Thiền đến đó nó tự bung ra, nó không nằm ở trong đó cho chúng ta chết đâu. Còn Diệt Thọ Tưởng Định thì cái Thánh Định thứ mười này nó giúp cho chúng ta nhập vào cái Định này cả trăm năm, cả ngàn năm thân này bất hoại, không hư, không hôi, không thúi, luôn luôn lúc nào nó cũng giữ gìn cái thân nó vững chắc như đá, không mòn, không hao, không có một vật gì phá hoại cái cơ thể này được. Đó là cái Định giữ gìn cái cơ thể tối đa và tất cả những cái bộ phận ở trong thân đó đều hoàn toàn ngưng hoạt động, thậm chí như cái Ý căn của chúng ta cũng hoàn toàn ngưng hoạt động. Đó là cái bộ óc. Còn Tứ Thiền thì cái bộ óc của chúng ta, cái Ý căn của chúng ta vẫn còn hoạt động, nhưng các phần khác của bộ óc đều đình chỉ như cái phần mà hoạt động của bộ óc chúng ta về Ý thức của chúng ta thì ngưng hoạt động. Về cái phần Tưởng thức ngưng hoạt động, chỉ còn cái phần của Thức thức là nó đang hoạt động mà thôi. Phân biệt được như vậy chúng ta mới thấy rằng cái Định của Tứ Thiền thì cái Ý căn của chúng ta còn hoạt động trong cái phần của Thức thức, chứ không hoạt động của phần Tưởng thức và Ý thức của chúng ta. Còn Thánh Định Diệt Thọ Tưởng thì cái Ý căn của chúng ta ngưng hoạt động hoàn toàn. Cho nên Phật gọi nhập Diệt Thọ Tưởng Định là cái Ý hành phải ngưng, phải tịnh chỉ, phải tịnh chỉ ý hành thì mới nhập Diệt Thọ Tưởng Định, mà tịnh chỉ Ý hành tức là Ý căn ngưng hoạt động. Quý thầy hiểu cái chỗ đó. Thì như vậy quý thầy mới biết mười cái loại Định. Trong khi người ta dạy Thiền Định chỉ có một thứ Thiền Định mà ở đây Phật dạy chúng ta tới mười cái loại Thiền Định. Con đường của đạo Phật nó không đơn giản đâu! Nó không phải có một loại định nào mà chúng ta có thể hoàn tất được cái sự giải thoát cho chúng ta, mà cả mười loại mà chúng ta phải tu chứ không có bỏ một cái loại nào được hết.
Cho nên hiện giờ quý thầy tu hơi thở cũng là tốt, mà tu làm mọi công việc biết hành động làm mọi công việc cũng là tốt chứ đâu có gì sai, mà quý vị phòng hộ sáu căn, giữ gìn sáu căn của mình cũng là tốt, đâu có gì sai. Mỗi Giới luật của quý thầy học được quý vị giữ được một cái Giới luật nào đó cũng đều nhằm ở trong mười loại Định này chứ không ngoài mười loại Định đâu mà sợ rằng chúng ta tu lạc. Chỉ có chúng ta bị lạc vào những cái trạng thái của Tưởng mà nó khiến cho thân của chúng ta rối loạn, trở thành điên khùng, trở thành bệnh Thiền chứ không có gì khác hết. Chỉ có chỗ từ Nhị Thiền đến Tam Thiền cái đoạn đường đó là quý vị sẽ lạc vào những cái Thiền ma mà trở thành thân bệnh, tâm bệnh mà thôi. Nếu mà vượt qua được cái chỗ từ Nhị Thiền đến Tam Thiền mà vượt qua mười sáu cái loại của Tưởng uẩn thì quý thầy sẽ được an toàn trên bước đường tu tập, không có sợ điên sợ khùng gì nữa hết. Nó chỉ có một đoạn đường đó mà người ta chết điêu chết đứng ở đó mà không đi tới đâu được hết.
Gồm chung mười loại Định này gọi là Giới Đức. Nghĩa là mười cái loại Định này thì nó được cái tên gọi là Giới Đức, còn gọi là Giới Tâm hay gọi là Thiền Định, còn gọi là Trung Thiện. Những cái tên của nó để gọi cho chúng ta biết mười cái loại Định đó nó có những cái tên của nó như vậy để cho nó phù hợp với đạo Phật, đúng với cái nghĩa của đạo Phật. Bởi nó đứng ở vị trí nào thì nó có một cái tên xứng hợp với vị trí nó.
Như vậy là chúng ta phải hiểu khi mà bốn cái loại định này nó đứng ở trong cái vị trí của Định thì nó gọi là Thiền Định, mà nó đứng ở trong Giới luật thì gọi nó là Giới Đức, mà nó đứng ở trong các pháp thiện – nhân quả thì nó gọi là Trung thiện. Bởi vậy nó đứng ở vị trí nào thì nó có một cái tên xứng hợp ở vị trí nấy, như nó ở vị trí nhân quả thiện ác thì nó gọi là Trung thiện. Đó, Thầy đem cái ví dụ để quý thầy thấy rất rõ, nếu nó ở trong cái nhân quả thiện ác thì nó gọi là Trung thiện, mà nó ở cái vị trí của Giới luật thì nó gọi là Giới Đức, nếu mà nó ở trong cái vị trí của Giới luật thì phải gọi nó là Giới Đức, nó ở vị trí tâm định, trong sạch thì nó gọi là Thiền định. Nói chung nó là Giới Đức thanh tịnh tâm. Nó có một cái tên chung của nó gọi là Giới Đức thanh tịnh tâm.
Đó quý thầy thấy có những cái tên của nó, nó đặc biệt có những cái tên riêng của nó nhưng nó có những cái vị trí đứng của nó, nó có những cái tên riêng của những cái vị trí đứng của nó. Như vậy là quý thầy nghe nói Giới Đức thì quý thầy hiểu nó là cái gì rồi. Mà nghe nói Giới Đức thì quý thầy đứng ở trong nhân quả biết nó là cái Trung thiện rồi, biết nó là cái tên gì rồi mà nếu gọi chung nó thì Đức Giới thanh tịnh tâm. Đó thì quý vị có cái biết rằng cái Đức Giới này nó làm cho cái tâm của quý vị thanh tịnh mà định tỉnh, rất là sáng suốt.
Còn về 25 Giới hạnh như Thầy đã dạy ở trên còn gọi là Giới bổn Patimokka. 25 cái hạnh mà mình không làm nghề nghiệp này không làm nghề nghiệp kia đó, không sát hại chúng sanh đó. Tất cả những cái ở trên thì nó thuộc về Giới bổn, sau này chúng ta ta sẽ học nó đây để chúng ta bổ túc thêm cho 25 cái Giới hạnh cho nó rõ ràng là oai nghi tế hạnh của người tu sĩ. Học Giới bổn rồi chúng ta mới thấy được 25 Giới hạnh này nó còn thêm những hành động mà chúng ta chưa có học, có thu, nhập, có hiểu biết, chưa toàn diện. Khi mà học hết Giới bổn Patimokka này rồi thì chúng ta có đầy đủ hơn về những cái Giới hạnh. Hạnh Giới Ly trần tâm. Nghĩa là 25 Giới hạnh này còn có một cái tên gọi là Hạnh Giới Ly trần tâm, nghĩa là cái Giới hạnh này nó ly cái tâm thế tục của chúng ta, nó ly cái đời sống thế tục của chúng ta, chúng ta không còn có ở trong thế tục nữa, không còn sống như cách sống thế tục nữa. Cho nên nó có cái tên gọi là Hạnh Giới Ly trần tâm, nó có cái tên của nó, 25 Giới hạnh này, gọi là Hạnh Giới ly trần tâm. Chúng ta không còn cái hành động sống như các người thế gian nữa, cho nên nó ly ra tất cả hết cái tâm trần của chúng ta, nó lìa ra hết. Cho nên nội cái Giới hạnh không là chúng ta đã lìa cái thế gian rồi.
Còn về 8 Giới Tuệ như trong Kinh Sa môn quả đã dạy thì chưa đủ. Nó có 13 Giới Tuệ. Bây giờ cái Giới Tuệ chúng ta phải xác định, hồi nãy Thầy xác định cái Định cho nó đủ để 10 cái Định. Còn bây giờ nói hồi nãy chúng ta có học 8 Giới như trong Kinh sa môn quả đã dạy thì nó chưa có đủ đâu, mà chính nó phải đủ là 13 cái Giới Tuệ chứ không phải là có 8 Giới Tuệ đâu. Nhưng mà theo Kinh Sa môn quả thì chúng ta nêu ra 8 cái Giới Tuệ, cho nên nó có sự tóm tắt lại để cho chúng ta ngắn gọn, để không nó dài dòng cho nên ở đây nếu phải rõ thì nó là 13 Giới Tuệ chứ không phải là có 8 Giới Tuệ. Chúng ta phải kể ra cho rõ, nghĩa là Thầy phải nói ra cho rõ để cho quý thầy biết như thế nào là 13 cái Giới tuệ này mà ở trong Kinh Giới - Kinh Sa môn quả thì dạy có 8 cái Giới Tuệ mà thôi. Vậy thì nó làm sao mà có được 13 Giới Tuệ đây? Chúng ta phải thấy:
1. Bốn Như Ý Túc.
2. Lục Thông.
3. Tam Minh.
Quý thầy thấy nó rõ ràng là Bốn Như Ý Túc, mình muốn như thế nào nó làm theo như thế nấy hết mà bốn cái lận chứ không phải một cái Như Ý Túc đâu. Cho nên nó là bốn, mà Lục thông là sáu cái thông: Thiên Nhãn Thông, Thiên Nhĩ Thông,… cho đến Tha Tâm Thông là sáu cái, mà sáu cái cộng với bốn không phải là 10 sao? Rồi ba cái Tam Minh nữa. Ba cái nữa là phải 13 không? Cho nên phải nói đủ là 13 cái Giới Tuệ. Thì như vậy là chúng ta thấy cộng lại là nó đủ 13 chứ không phải như trong Kinh Sa môn quả nói đâu. Trong Kinh Sa môn quả chỉ nói cái Thiên Nhĩ Thông. Thầy nhắc lại cái Thiên Nhĩ Thông ở trong này là khi cái người đạt được cái Thiên Nhĩ Thông mà siêu nhân rồi thì cũng nghe cái tiếng ở cách xa ngàn dặm đó cũng như mình đi ra ngoài đường mình nghe người ta đánh trống, thổi kèn, đánh xập xả y như vậy, rõ ràng như vậy, mà cái tiếng người ta nói chuyện ở đâu mình vẫn nghe được như vậy.
Đó là đức Phật nói về Lục thông thì đức Phật có nêu lên có một cái mà thôi để nói nó là cái Trí, cái Tuệ, cái Giới Tuệ của nó ở trong cái cho nó gọn thành lại 8, nhưng mà lôi ra cho đủ là nó phải 6 cái Lục thông này mới đủ chứ không phải một cái được. Cho nên ở đây nó là 13 Giới Tuệ này còn gọi là Trí Tuệ viên mãn. 13 Giới Tuệ này cũng còn gọi nó với cái tên là Trí Tuệ viên mãn vì nó viên mãn cái trí tuệ này nó phải đủ là 13 cái Giới Tuệ này, chứ một cái mà nói bây giờ chúng tôi có Tam Minh thôi thì cái người đó chỉ hiểu quá là cạn, đơn sơ quá đơn sơ. Cho nên ngoại đạo nó cũng có Lục thông thì ở trong cái chỗ tu hành của chúng ta cũng thực hiện Lục thông chứ đâu phải không có Lục thông. Mà chúng ta còn có Tứ Như Ý Túc, muốn cái gì được như nấy, còn chúng nó chỉ có Lục thông mà thôi. Cho nên nó luyện có Lục thông mà nó không có Tứ Như Ý Túc thì nó đâu có bằng cái phương pháp của Phật, mà nó chưa có Tam Minh nữa thì nó đâu có sánh được bằng Phật. Nó chỉ có Lục thông mà thôi. Cho nên cái Lục thông của nó là do luyện tập để tạo cho có cái Lục thông bằng Tưởng pháp chứ không phải bằng cái chánh pháp đâu, bằng cái Tưởng. Vì vậy mà khi mà đến Tưởng thì chúng ta dùng Lục thông này được, cũng như đồng cốt mà, nó chỉ dùng cái Tưởng mà nó biết nhà mình cái gì gì nó rõ hết, nó không có nói sai. Thì quý thầy thấy cái vấn đề Lục thông của ngoại đạo là Lục thông nó ở trong trạng thái của Tưởng uẩn mà nó thực hiện ra. Còn Lục thông của chúng ta là ở chỗ tâm thanh tịnh, sáu căn mắt tai mũi miệng thân ý của chúng ta do ly ác pháp và ly dục cho nên nó thanh tịnh mà nó như cái hồ nước trong. Vì vậy mà cái Lục thông này tự thanh tịnh mà thông suốt ra chứ không phải là do chúng ta luyện tập ở chỗ Tưởng. Biết như vậy thì chúng ta mới thấy được cái chỗ tuyệt vời của đạo Phật đối với cái chỗ 13 cái Giới Tuệ này. Cho nên còn gọi nó là Trí tuệ viên mãn, viên mãn tức là đầy đủ, trọn vẹn không còn thiếu nữa. Còn gọi là Trí tuệ siêu việt, nó còn có những cái tên Trí tuệ viên mãn là trí tuệ đầy đủ không còn thiếu, tới 13 cái Giới Tuệ này là Trí tuệ đầy đủ không còn có cái nào nữa thêm nữa được hết. Đó gọi là Trí tuệ viên mãn. Nó còn gọi là Trí tuệ siêu việt, cái trí tuệ này nó điều khiển tất cả những cái mà người ta không có thể nghĩ lường được cho nên nó gọi là siêu việt.
Nói Trí tuệ người ta tưởng lầm là Tri kiến. Bây giờ mình nói Trí tuệ thì người ta nghĩ rằng đó là cái Tri kiến của mình. Có người hiểu bởi vì Tri là biết, kiến là thấy, biết thấy thì người ta nghĩ như vậy, người ta cho Tri kiến là Trí tuệ, vì tri kiến là Trí tuệ nên người ta phân chia làm 3 Trí Tuệ. Cho nên bây giờ Thầy nhắc là người ta lấy cái tri kiến đó mà người ta cho rằng nó là Trí tuệ cho nên người ta phân chia cái Trí Tuệ đó làm 3 cái Trí Tuệ của chúng ta. Đó là một cái hiểu sai của những người chưa có biết tu. Cho nên vì vậy trong Kinh rõ ràng là ghi như thế này:
1. Văn tuệ.
2. Tư tuệ.
3. Tu tuệ.
Ai mà nghe những người giảng về Trí tuệ đó thì họ phân chia rồi làm Văn tuệ, Tư tuệ, Tu tuệ. Phải không? Văn Tư Tu đó. Cho nên cái này nó chỉ là Tri kiến chứ không phải là cái Tuệ đâu, nó không phải là Trí tuệ đâu. Nó là cái Tri kiến của chúng ta. Nó chưa đạt được cái Tri kiến giải thoát nữa. Cái chỗ mà Văn Tư Tu này nó chưa đạt được cái tri kiến giải thoát của chúng ta nữa. Nó chỉ mới ở cái chỗ Tri kiến mà thôi, tức là cái nơi mà chúng ta tích trữ, tập hợp lại tất cả những sự hiểu biết của Kinh sách, của những người xưa người nay để thành một cái hiểu biết của chúng ta, gọi là Văn tuệ, tức là chúng ta nghe rồi chúng ta tích lũy lại gọi là Văn tuệ. Từ cái chỗ Văn tuệ đó chúng ta suy tư bằng cách này bằng cách khác để làm cho tâm chúng ta giảm bớt sự buồn khổ, như thế này thế khác hoặc là chúng ta suy tư ra để mà chúng ta tìm hiểu thêm ra, thì cái đó đó gọi là Tư tuệ. Tư là suy tư, tư duy, cái suy nghĩ để mà hiểu thêm ra, để mà thấu suốt được cái lý gì đó thì gọi Tư tuệ. Nhưng đó cũng là cái Tri kiến của chúng ta chứ không phải là cái Trí Tuệ.
Còn đến phần Tu tuệ thì ở trong Kinh sách dạy chúng ta lấy một cái sự hiểu biết như bây giờ Phật dạy làm cho chúng ta hiểu biết đó, đó là cái thân chúng ta này, Ngũ uẩn của thân ngũ uẩn chúng ta này là Vô thường, Khổ, Vô ngã này, thì chúng ta lấy cải chỗ hiểu biết đó mà để chúng ta tu tập làm cho thân, cái tâm của chúng ta không có phiền não, không có đau khổ nữa. Vì thấy cái thân vô thường này mình không chấp ngã này, mình không có giận hờn ai nữa này, mình thấy cái thân vô thường này mình không có sợ đau sợ khổ nữa này. Cái mà làm cho mình không có đau khổ đó gọi là lấy cái trí tuệ đó mà tu thì gọi là Tu tuệ. Cho nên ở đây chúng ta phải hiểu 3 cái trí tuệ này chỉ là một cái Tri kiến của chúng ta thôi chứ không phải gì khác hơn hết. Nó không phải là Trí tuệ siêu việt. Nó cũng không phải là Trí tuệ viên mãn. Nó chỉ là một cái Tri kiến tầm thường của mọi con người trong thế gian này ai cũng có chớ không phải cần tu tập mới có. Nhưng khi mà chúng ta tích lũy thì chúng ta ăn nói nó có lưu loát, nó có hơn cái người không tích lũy. Chúng ta nói ra văn chương bằng cách này bằng cách khác là do vay mượn của kẻ khác nói thì nó hơn là cái người mà không có vay mượn văn chương, cho nên họ nói lời nói bình dân mộc mạc, họ nói không có mượn câu này kia. Nói một hơi chúng ta để một câu kinh Phật ra nói, nói một hơi chúng ta đem câu Nho ra nói thì cái đó là vay mượn của kẻ khác mà làm ra cái chỗ ăn nói của mình cho có vẻ lịch lãm mà thôi. Đó là cái vay mượn.
Cũng như bây giờ chúng ta vay mượn khoa học để chứng minh cho Phật pháp thế này thế kia, do đó Phật pháp có khoa học như vầy như vầy. Đó là cái vay mượn của chúng ta qua những cái khoa học bằng máy móc của người ta tìm ra những cái thực của cái cuộc sống ở trong cái vũ trụ này, do đó chúng ta vay mượn cái đó để chứng minh cho Phật pháp nó cũng thực như vậy. Đó là cái vay mượn mà cái vay mượn đó là cái tri kiến góp nhặt mà nói ra để làm cho chúng ta như một người thông về khoa học, thông về cái này thông về cái kia. Đó là chứng tỏ cái bản ngã chúng ta, do cái tri kiến này mà cái bản ngã của chúng ta càng ngày càng to lớn lên chớ không phải giảm xuống và vô ngã được.
Văn Tư Tu Tuệ này chỉ là một Tri kiến góp nhặt chứ không thể được liệt vào Tam Vô Lậu học Giới – Định – Tuệ của đạo Phật. Bởi vì Giới – Định – Tuệ của đạo Phật nó là một cái loại Giới luật, mặc dù nói là Giới – Định - Tuệ có cái tên riêng nhưng mà sự thật toàn bộ Giới – Định – Tuệ là một cái Giới luật như Thầy hồi nãy đã nói. Giới bổn tức là Giới Hạnh, mà Định tức là Giới Đức, Tuệ là Giới Tuệ. Cho nên toàn bộ của đạo Phật là Giới luật chứ không phải gì khác hơn hết. Vì người dạy Giới luật mà không hiểu được điều này mới thấy Giới là nói riêng, Định nói riêng và Tuệ nói riêng, cho nên dạy giới luật rất là khô khan. Làm cho con người ta học đến Giới luật người ta chán, người ta thấy như một cái giáo điều, như một cái pháp luật khắc khổ trói buộc con người, cho nên người ta sống không có nổi với nó. Còn trái lại ở đây Thầy dạy giới luật nó ở trong Tam Vô Lậu học cho nên Giới – Định – Tuệ nó là một cái Giới luật để đem lại sự giải thoát cho con người. Từ bước đầu vô cái Giới hạnh chúng ta đã thấy giải thoát, cho đến Giới Đức chúng ta thấy cả một sự định tâm vô cùng tuyệt diệu, cho đến cái Giới Tuệ chúng ta không nghĩ lường được cái quyền lực của Giới Tuệ đến cái mức độ cao siêu vô cùng của đạo Phật như vậy.
Cho nên ở đây dạy về Giới luật mà hiểu biết được Giới Kinh, hiểu biết được cái nhân quả của cái pháp môn Giới – Định – Tuệ này thì Thầy nói là người dạy Giới luật rất là linh động, rất là khéo léo, làm cho người nghe càng ngày càng thích và càng ham tu Giới luật hơn. Còn nếu mà cái người mà không hiểu được như vậy dạy Giới luật người ta không bao giờ mà phát triển được Giới luật. Đứng ở trên góc độ mà dạy Giới luật như Thầy thì tin rằng Giới luật sẽ phục hồi rất nhanh và tiến bước trên con đường Giới luật, mọi người người ta khép chặt mình trong Giới luật để người ta thực hiện được cái đời sống giải thoát, người ta không hề sợ khổ mà người ta thấy đó là một cuộc giải thoát thực sự, hoàn toàn là một cuộc cách mạng của con người, làm cho chúng ta làm chủ được cái sinh tử. Từ lâu chúng ta bị sinh tử làm chủ, bây giờ chúng ta đòi lại quyền sinh tử bằng một cái cuộc cách mạng, bằng cuộc cách mạng tức là thay đổi cuộc sống của chúng ta toàn bộ.
Đó thì quý thầy thấy rất rõ nếu mà chúng ta không làm một cuộc cách mạng hoàn toàn thì chúng ta không đòi lại quyền là chủ sinh tử đâu. Đó là cái mục đích của Tam Vô lậu học là như vậy. Mà Tam Vô Lậu học là một cái Định lực của Giới luật nó làm cho chúng ta thay đổi toàn bộ của cuộc cách mạng đời sống của chúng ta. Cho nên quét sạch ra được thì chúng ta mới đạt được cái này, mà không quét sạch không làm cái cuộc cách mạng cho cuộc sống chúng ta thì hoàn toàn chúng ta không đạt được cái sự giải thoát này đâu.
Vì Giới – Định – Tuệ của đạo Phật là ba pháp môn liên hoàn, nghĩa là ba cái pháp môn này coi như nó kết hợp, nó liên hoàn nhau trong một cái Giới luật chứ không phải là hai. Giới sinh Định, Định sinh Tuệ. Không thể tách lìa ba pháp môn này ra từng pháp môn được. Người không hiểu pháp môn này họ hay tách lìa nó ra từng pháp môn, từng pháp môn, Định nó khác rồi Giới nó khác. Người mà hiểu được ba pháp môn này đứng ở trên một cái nền tảng của Giới luật thì hoàn toàn nó là ba pháp môn là Giới luật không gì khác.
Người chưa có kinh nghiệm tu hành trong đạo Phật thì không thể nào liễu giải pháp và liễu giải nghĩa được. Thường họ giảng theo tri kiến phàm phu nên làm lệch nghĩa của Phật dạy. Tri kiến mà họ hiểu là Trí tuệ thì rất là sai lạc, lầm lạc. Người phàm phu ai cũng có tri kiến, nhưng một người tu hành đã giải thoát có còn tri kiến hay không? Nếu mà cái người phàm phu thì luôn luôn họ có tri kiến thì đồng ý rồi, nhưng thử hỏi một người tu hành đã giải thoát rồi thì cái tri kiến họ có còn hay không? Thì ở đây Thầy xin trả lời: Thưa không! Nghĩa là cái tri kiến đó họ hoàn toàn không có. Tại sao vậy? Vì Tri kiến phàm phu đầy dính mắc và uế trược. Nghĩa là cái tri kiến đó đây góp nhặt, đầy kiến chấp, tà kiến, học cái gì mà thấy khá hay thì họ dính vô đó rồi, họ cho đó là cái hay chứ họ chưa biết cái đó là tà kiến, cái đó là đúng cái đó là sai nữa. Họ thấy hay, họ nghe cái câu Kinh đó hay thì họ chấp nhận cái câu đó hay. Họ nghe cái lời của một cổ nhân nào nói hay là họ chấp nhận ngay chư họ chưa biết cái đó là tà kiến hay chánh kiến, họ chưa biết đâu. Cho nên cái người tu hành giải thoát theo đạo Phật xong rồi họ không có tri kiến đó nữa. Thì họ có cái gì mà họ dùng trong những cuộc sống của họ hàng ngày họ còn đang sống. Đến đây Thầy sẽ trả lời để cho quý thầy thấy.
Vì tri kiến phàm phu đầy dính mắc, cái tri kiến, cái sự hiểu biết đó nó đụng cái gì nó dính cái nấy và uế trược, nó rất uế trược. Vậy một người tu đã thành tựu viên mãn có phải họ sống với Trí tuệ hay không? Thưa không! Nghĩa là họ cũng không sống với Trí tuệ. Cái Trí tuệ mà siêu việt họ cũng không có sống đâu. Họ không có sống với cái Trí tuệ đó. Khi họ sử dụng thì họ lấy họ dùng, mà không thì họ hoàn toàn không sống với Trí tuệ đó. Đứng nghĩ rằng khi một người tu chứng họ luôn luôn sống với Trí tuệ. Không. Họ sống với cái gì đây? Vậy thì như thế nào? Nghĩa là họ phải sống như thế nào đây? Hàng ngày họ đang sống với Tri kiến Giải thoát. Bởi vì quý thầy thấy cái tri kiến nó dính mắc, mà Tri kiến Giải thoát nó đâu có dính mắc. Bởi vì tri kiến họ cũng y như cái đầu của chúng ta suy nghĩ sao thì họ cũng suy nghĩ vậy, họ không khác chúng ta nhưng mà mọi vật đến với họ họ không bị dính mắc, họ không bị ô nhiễm từng miếng ăn, không ai gạt họ mà đem đút miệng họ được. Ví dụ như bây giờ Thầy sống với Tri kiến Giải thoát nè, mà một người làm cho Thầy một cái ly nước chanh để đây cho Thầy thấm cổ để mà Thầy thuyết giảng, mà khi Thầy tưởng là nước trong Thầy nếm thử, Thầy biết rằng không phải, đây là nước chanh có đường, đây là cái sự cám dỗ cho nên hoàn toàn khô cổ là khô cổ, nhất định là không uống. Đó là không thể cám dỗ cái Tri kiến Giải thoát của Thầy được. Bởi vì cái tri kiến Thầy biết rõ đây là cái nước có đường mà, thì đâu cám dỗ Thầy được. Mà cái người bị tri kiến, đang sống trong tri kiến thì thấy cái ly nước này thấm cổ mà nghe thông nói cho nó suôn thì thấy thích rồi, ngay cái chỗ ngọt đã đã là cám dỗ vị ta rồi. Còn cái tri kiến Giải thoát là không cám dỗ được cho nên Thầy vẫn sống trong tri kiến mà Tri kiến Giải thoát chứ không phải Tri kiến. Chúng ta phân biệt như vậy!
Cho nên trong Kinh thường chúng ta thường thấy Giới hương, Định hương, Giữ Huệ hương, Giải thoát, Giải thoát Tri kiến hương, có năm loại hương, thì cái người tu sĩ xong viên mãn rồi thì người ta sống ở trong Tri kiến Giải thoát chứ người ta không phải sống ở trong cái Trí tuệ siêu việt đó đâu. Khi sử dụng thì người ta sử dụng, mà khi không sử dụng thì người ta đâu cần sử dụng nó, người ta chỉ cần sống với Tri kiến Giải thoát.
Quý thầy hôm nay mới thấy rõ được cái chỗ, cái bài mà hàng ngày quý thầy tụng kinh niệm Phật đó, bắt đầu cầm ba cây hương lên mà niệm hương thì ngay đó đã nói lên cái chỗ nào sống của quý vị. Cho nên cái Tri kiến Giải thoát là cái hương cuối cùng mà quý vị dâng lên. Chúng tôi hãy sống hàng ngày cái chỗ này nè! Để làm cho tâm chúng tôi thanh tịnh không bị uế nhiễm của những đối tượng phàm phu vật chất. Đó là cái chỗ tu hành của một cái vị mà đã viên mãn. Họ không bị ai lường gạt họ được. Cho nên nó có một cái giải thoát kèm bên cái Tri kiến đó. Còn cái tri kiến kia là cái Tri kiến mà tích tụ, kết tập nó không có Giải thoát đâu mà nó dính mắc, cho nên ở đây Thầy dạy như vậy quý thầy chắc thấy rõ ràng không còn mờ mịt gì nữa hết.
Bởi vậy khi một người tu hành xong luôn luôn họ sống đúng Giới Hạnh, còn gọi là Giới hương, họ sống đúng Giới Đức còn gọi là Định hương, nghĩa là họ sống… Cái hương tức là thơm chứ gì? Các con hiểu không? Cho nên mình niệm hương, mình thắp cây hương lên mình nói chứ không phải đâu! Nghĩa là mình sống đúng Giới hạnh gọi là Giới hương. Mình sống đúng Giới Đức thì gọi là Định hương. Bởi vì Giới Đức nó thuộc về Định cho nên gọi là Định hương. Mình sống đúng Giới Tuệ thì gọi là Tuệ hương. Phải không? Họ sống đúng với Tri kiến mà mọi người đang sống, đang biết không lầm lẫn, còn gọi là Tri kiến hương, nghĩa là sống đúng với chánh pháp của Phật dạy, với sự hiểu biết đúng chánh kiến chánh pháp của Phật thì cái đó mới được gọi là Tri kiến hương. Còn mình sống không đúng với chánh pháp của Phật dạy, không sống đúng với Giới luật của Phật dạy cái Tri kiến đó, nghĩa là mình chưa thành tựu cái gì hết nhưng mình sống không có đúng, mình sống hoài những cái tri kiến của Phật dạy, những lời của Phật dạy trong Kinh mà mình sống không đúng thì cái đó không được gọi là Tri kiến hương. Còn mình sống đúng tri kiến mà đúng lời Phật dạy, không để tâm mình lầm lạc, không để cho mình lỗi lầm những cái phạm giới thì cái người đó được gọi là Tri kiến hương. Họ sống đúng với Tri kiến Giải thoát nên còn gọi là Tri kiến Giải thoát hương.
Đó thì Thầy phân ra cho chúng ta thấy cái mùi thơm của các loại Trí Tuệ của chúng ta, các loại sống của chúng ta ở trong Giới luật, đó là những mùi thơm của Giới luật đó. Cho nên cái Giới luật đầu tiên đó là Giới Hạnh thì gọi là Giới hương. Cái Giới luật thứ hai là Giới Đức thì gọi là Định hương. Cái Giới luật thứ ba tức là Giới Tuệ thứ ba gọi là Tuệ hương. Cái Tri kiến mà chúng ta từng sống ở trong những lời Phật dạy gọi là Tri kiến hương. Còn cái tri kiến hằng ngày mà các bậc viên mãn mà sống đó thì gọi là Tri kiến Giải thoát hương. Thấy như vậy chúng ta mới rõ được cái hương là cái mùi thơm mà, cái mùi thơm tức là cái mà làm cho ai cũng quý mến, cũng trọng hết. Còn nếu mà cái mùi thúi thì có ai quý trọng không? Đâu có quý trọng, cho nên hương không có nghĩa là cây nhang, hương không có nghĩa là cái bột nhang mà đốt lên có khói đó đâu. Hương đây là cái mùi thơm của Giới Đức, của Giới Tuệ, của Giới Hạnh, của Tri kiến, của Tri kiến đúng đó, chứ còn Tri kiến sai thì cũng không được, Tri kiến Giải thoát. Đó là những hương thơm của những loại Giới luật này.
Đối với Tam Vô Lậu học thì cái tri kiến của chúng ta không được gọi là tên Tuệ Vô Lậu đâu! Trong 13 Giới Tuệ này, Giới Tuệ thứ nhất dẫn tâm đến chánh trí, chánh kiến. Đây, quý vị mới nghe cái chỗ này, nếu mà cái người tu tập Giới Tuệ thứ nhất thì từ đó chúng ta mới có Chánh Tri kiến. Chánh Tri kiến này tức là cái Tri kiến hương đó. Thì chúng ta phải đạt tới cái Trí Tuệ, cái Giới Đức, cái Giới Tuệ đầu tiên, cái Giới Tuệ thứ nhất lúc bây giờ chúng ta mới dẫn tâm nó để chúng ta đạt được Tri kiến đó chứ không phải cái Tri kiến tầm thường như Tri kiến của thế gian, cái Tri kiến kết tập, cái Tri kiến tích tụ, tích trữ lại những cái hiểu biết của người khác thì tri kiến đó là Tri kiến phàm phu. Còn cái tri kiến ở đây là cái tri kiến mà chúng ta phải có sự tu tập trau dồi nó cho đến khi mà trong cái Tuệ Vô lậu nó đạt được cái Giới Tuệ đầu tiên thì cái tri kiến đó mới được gọi là Tri kiến hương. Giải thích cho rõ như vậy thì chúng ta mới biết được cái tri kiến của chúng ta ở chỗ nào. Hồi nãy Thầy chỉ nói cái tri kiến đó phải thông hiểu cái lý của Phật pháp mà không được chấp cái kiến nào hết, nhưng ở đây thì Thầy dạy thêm để chúng ta thấy rằng khi chúng ta muốn đạt được cái Tri kiến hương này thì để thông suốt được cái lý của Phật pháp thì cái người đó phải nằm ở trong cái Tuệ Vô lậu thứ nhất của Giới Tuệ của nó.
Trong 13 Giới Tuệ này Giới Tuệ thứ nhất “dẫn tâm đến chánh trí và chánh kiến”, tức là Tri kiến mà hàng ngày người tu hành viên mãn. Ở đây cái chỗ này Thầy hơi giảng lầm chút. Khi mà cái người đó mới tu học thì phải huân. Thầy xin lỗi phần này đính chính lại chỗ này để cho quý thầy hiểu rõ hơn. Khi cái người mới tu học mà theo đạo Phật thì chúng ta phải huân học, phải hiểu biết cái Phật pháp, cái nào đúng, cái nào sai, từ đó chúng ta mới thấy con đường của Phật pháp những cái hiểu biết đó là đúng, là chân lý, là sự thật, nó thân là khổ, là vô thường thì nó là sự thật, nó không còn sai nữa. Nói là khổ là con người sinh ra là khổ thì đó là một chân lý không thể thay đổi được, nói là cái nguyên nhân mà sinh ra đau khổ thì cũng không thể thay đổi được, mà nói một cái cảnh giới Niết bàn thì đó là một trạng thái tâm hồn chúng ta hết khổ. Mà nói đến tám nẻo đưa đi đến cái chỗ giải thoát thì chúng ta thấy đó hoàn toàn là một chân lý không thể nào có ai thay đổi tám nẻo giải thoát này được. Cho nên cái hiểu biết như vậy, tích trữ cái hiểu biết đúng đắn như vậy đó gọi là Tri kiến. Còn đến khi mà chúng ta tu tập đến cái Tuệ Vô lậu thì cái Tuệ Vô lậu thứ nhất thì cái đó được gọi là Tri kiến Giải thoát, chứ không phải là cái tri kiến mà mới có học hiểu biết rõ của cái chánh kiến của đạo Phật mà thôi. Cái kia còn gọi là Tri kiến, mà Tri kiến đó thì nó mới chỉ hiểu biết Phật pháp, nó mới ngộ được cái lý của Phật pháp chứ chưa chứng được cái lý của Phật pháp. Còn người tu đến cái Giới Tuệ thứ nhất ở trong cái Tuệ Vô lậu thì cái hiểu biết cái tri kiến đó được gọi là tri kiến Giải thoát. Cái đó là cái tuệ thứ nhất mới được gọi là tri kiến Giải thoát. Cho nên người tu họ không sống ở trong tất cả các Tuệ Vô lậu mà họ chỉ sống ở Giới Tuệ thứ nhất là Tri kiến Giải thoát. Cho nên cái Tri kiến Giải thoát ở đây nó được gọi là cái Giới Tuệ thứ nhất ở trong Tuệ Vô lậu. Thì quý thầy hiểu cho rõ như vậy. Hồi nãy Thầy giảng hơi lầm lạc, Thầy xin lỗi chỗ đó để sửa lại cho nó đúng cái nghĩa của nó để chúng ta hiểu cho nó rõ hơn.
Cho nên hằng ngày người tu hành viên mãn thường sử dụng cái Tri kiến Giải thoát chứ không sử dụng tri kiến như kẻ phàm phu. Cho nên Tri kiến Giải thoát được nằm trong Giới tuệ, được gọi là tuệ Vô lậu, nó cũng được gọi là tuệ Vô lậu nhưng nó là cái Giới Tuệ thứ nhất ở trong 13 cái Giới Tuệ chứ không phải là cái Tuệ cuối cùng. Thường thường cái người tu hành viên mãn thì họ sống ở trong cái Giới Tuệ thứ nhất, họ sử dụng cái Giới Tuệ thứ nhất cho nên cái Giới Tuệ đó để đưa cho họ có một cuộc sống không bị dính mắc, không bị đau khổ, không bị phiền toái nữa, ai làm gì thì họ trơ trơ, họ vẫn thanh thản, an nhiên mà không động tâm chút nào, không dao động tâm mình. Tức là cái Tri kiến Giải thoát đó hay là Giới Tuệ thứ nhất của trong 13 Giới Tuệ.
Con đường tu hành theo đạo Phật đến đây đầy đủ Giới – Định – Tuệ, tức là viên mãn trên đường đi.
Còn Niết bàn là gì? Ở đây chúng tôi không trả lời câu hỏi này.
Xin tóm lại buổi học hôm nay chúng ta đã viên mãn Giới luật của Phật, hay nói một cách khác chúng ta đã hoàn thành được Thiện pháp của đạo Phật, và cuối cùng xin quý thầy nên lưu ý chúng ta chỉ biết sau đời hiện tại của chúng ta đang sống ở đây không còn có một đời sống nào khác nữa. Nghĩa là chúng ta đến đây thì người ta hỏi chúng ta còn cái Niết bàn là gì? Nghĩa là chúng ta đến đây chúng ta đã viên mãn được Giới – Định – Tuệ như vậy tức là từ Giới Hạnh, rồi Giới Đức, rồi Giới Tuệ. Chúng ta hoàn thành được những cái Giới luật này rồi thì có người hỏi khi mà hoàn thành được các Giới luật này rồi, Giới – Định – Tuệ này viên mãn rồi thì cái Niết bàn nó là gì? Có người hỏi chúng ta cái Niết bàn là gì? Thì ở đây chúng ta không có trả lời cái câu hỏi mà hỏi như vậy, là cái Niết bàn là gì thì chúng tôi không có trả lời. Nhưng khi mà giảng về Tứ Diệu Đế thì nói về Niết bàn thì chúng tôi sẽ giảng cái Niết bàn. Còn ở đây mà hỏi cái chỗ này thì nó không phải là cái chỗ hỏi Niết bàn của chúng tôi. Vì chúng tôi đã hoàn thành được Giới – Định – Tuệ mà nếu chúng tôi còn nói cái Niết bàn thì đó là chúng tôi còn mộng, còn chấp kiến, còn chấp cái Niết bàn. Cho nên ở đây chúng tôi không nói Niết bàn mà chúng tôi chỉ nó như thế nào cho đúng? Chúng tôi sẽ trả lời: Sau đời hiện tại của chúng tôi đang sống đây không còn có một đời sống nào khác nữa. Nghĩa là bây giờ chúng tôi đang sống đây là chúng tôi còn cái đời này thôi, chứ khi mà chúng tôi bỏ cái thân này rồi thì chúng tôi không còn cái đời nào nữa, tái sanh ra trong cuộc đời này nữa, chứ chúng tôi không biết Niết bàn nữa.
Mà những người nào tới đây mà còn nói cái Niết bàn như thế này thế này, thì cái người mới học Tứ Diệu Đế, mới ngộ cái lý Tứ Diệu Đế chứ chưa phải là cái người đó đã chứng đạt Tứ Diệu Đế. Quý thầy phải hiểu cái chỗ đạo Phật như vậy đó, cho nên khi một người mà tới rồi mà còn nói rằng bốn đức Thường – Lạc – Ngã – Tịnh trong đó thì người đó chưa tới. Cũng như cái người mà tới rồi họ nói tui chứng quả A-la-hán thì người đó chưa chứng quả A-la-hán đâu. Bởi vì mình còn thấy chứng quả A-la-hán thì tức là mình mới ngộ thôi chứ chưa chứng đâu. Mà mình tới đó rồi thì mình không thấy mình chứng nữa. Thì tức là mình chỉ biết nó như thế nào? Sau đời hiện tại của chúng tôi đang sống đây không còn có một đời sống nào khác nữa hết. Nghĩa là tôi không có còn sanh thêm sanh chỗ nào nữa hết, hoàn toàn là tui không còn cái chỗ nào mà tui sống nữa hết. Rồi mấy người muốn nghĩ như thế nào đó nghĩ, muốn nghĩ nó Niết bàn hay muốn nghĩ gì tự mấy người chứ tui không biết, tui tới đó là tui hết rồi. Đó thì quý thầy thấy cái chỗ Phật pháp vi diệu, hễ mở ra một cái hiểu biết gì sai là nó đã lệch con đường của đạo Phật rồi. Nói mình có chứng là không chứng rồi đó, là mình mới ngộ chứ chưa chứng đâu. Mà nói mình như thế này thế khác là cái người đó chưa có đâu. Ở đây rất là vi tế cái chỗ này cho nên Thầy mới… khi mà viên mãn cái về ba cái Giới này, vạch ra một con đường đi cho đến cuối cùng tới hôm nay thì quý thầy thấy rất rõ là tới cuối cùng không nói gì khác hơn là còn một câu nói: Sau đời hiện tại của chúng tôi đang sống không còn có đời sống nào khác nữa!
Quý thầy hiểu cái chỗ đó sao đó hiểu. Nếu mà tui nói còn có cái gì đó thì tui chấp ngã tui rồi. Tui chấp cái ngã tui rồi cho nên nó có cảnh giới tui sống, còn nếu mà tui không có cái ngã của tui thì tui không có cái gì mà tui sống nữa hết. Cho nên nó còn hay mất thì quý vị muốn hiểu sao có hiểu được cũng hiểu, tui không cần nói cái điều đó nữa. Nghĩa là tới đó là tui giải thoát là tui giải thoát.
Bây giờ chúng ta tiếp tục học về Giới Bổn Patimokka.
Để thông suốt oai nghi tế hạnh của người tu sĩ, vì trong Giới hạnh chưa nói đủ ta phải tiếp tục học thêm cho được đầy đủ hơn. Nghĩa là trong cái Giới hạnh mà chúng ta vừa học 25 Giới hạnh đó, nó chỉ nói đơn giản thôi chứ nó chưa có nói đến những cái hành động hàng ngày của chúng ta. Vì vậy mà cái Giới bổn Patimokka này nó nói tất cả những cái hành động của chúng ta để mà chúng ta không có lầm lạc, để mà thực hiện những cái Giới hạnh đó để cho oai nghi tế hạnh của người tu sĩ phải được đầy đủ, phải được trọn vẹn cái hành động của nó phải như thế nào để mà chinh phục mọi người, người ta thấy được cái đức hạnh của một người tu sĩ nó không phải tầm thường. Vì Giới hạnh nó phải học rất nhiều mới có thể mà thâm nhập được cái oai nghi tế hạnh của nó.
Bởi vậy cho nên chúng ta phải tiếp tục lại 25 Giới hạnh là chúng ta phải học cái Giới luật Patimokka. Cái Giới luật này nó mới có thể đầy đủ và cái Giới luật này nó cũng rất nhiều chớ không phải ít. Do vì vậy trước khi mà giáo cái Giới luật Patimokka này nó phải có một cái lời nói rất là dài và đồng thời Thầy có bổ túc thêm những cái bài để mà chúng ta chuyển qua cái Giới luật Patimokka này.
Để bổ túc thêm phần giáo án về Giới luật Patimokka cho rõ nét, ở đây Thầy nhấn mạnh: Giáo pháp của đức Phật dạy người không có tranh luận với một ai ở đời. Vì thế mà ác tưởng sẽ không ám ảnh. Do thế người ấy sống không bị Dục, triền phược, không có nghi ngờ, do dự với mọi hối quá, đoạn diệt, không có tham ái đối với Hữu và Phi hữu. Ở đây quý thầy phải hiểu khi mà bước sang qua cái Giới bổn Patimokka này thì chúng ta sẽ thấy tràn trề sự sai lạc của cái người khác rất nhiều. Nghĩa là học xong cái Giới bổn này rồi thì chúng ta nhìn cái giới tu sĩ cũng như nhìn cái giới mà cư sĩ hiện giờ là đệ tử của Phật hầu như là cái danh từ là đệ tử của Phật chứ hầu như là những cái người đó đều là hành ngoại đạo hết. Cho nên vì vậy mà Thầy phải phòng ngừa trước khi mà bước đầu qua học cái Giới luật Patimokka thì chúng ta phải chuẩn bị cho tinh thần chúng ta vững vàng để không khéo thì chúng ta toàn là thấy là ma quái không đó, chứ không phải là Phật đâu. Với một người mà người ta thông suốt được cái Giới luật rồi thì người ta nhìn cái giới tu sĩ và nhìn cái giới cư sĩ hiện giờ người ta thấy toàn là thứ phá đạo, toàn là thứ phá Phật pháp. Cho nên chúng ta không nói ra, không có chống báng ai là vì vậy, cho nên ở đây Phật nói chúng ta khi mà học xong rồi thì không có một cái tâm tham ái. Tham ái tức là thấy những cái sai cái không đúng của họ đó đối với Hữu, đối với cái Có và cái Không chúng ta xem thường hết. Chúng ta đừng thấy cái tâm của chúng ta nó quá như thế này hay như thế khác rồi chúng ta sanh ra nhưng cái bỉ thử ở trong đó rồi vì vậy mà chúng ta có tranh luận, rồi có những cái sự không hay cho cái đời tu hành của chúng ta.
Vì vậy mà rồi từ ở trong cái ác tưởng của chúng ta, cái tưởng của chúng ta nó khởi lên những cái ác kiến đối với những người đó, làm cho chúng ta có những sự ám ảnh không tốt đối với Phật pháp, cũng như không tốt đối với bản thân của những người đó. Họ sống như thế nào để nhân quả thì họ phải lãnh đủ những cái nhân quả đó. Còn riêng chúng ta thì hãy câm miệng lại, không nói ra một lời nào hết. Biết Pháp luật rất rõ ràng, biết Giới luật rất rõ ràng nhưng không động chạm đến một người nào, không nói người nào sai, không nói người nào đúng mà chỉ giữ mình để thực hiện cho đúng những cái lời Phật dạy mà thôi. Mình cứu mình chứ không thể nào cứu ai được trong cái lúc này hết.Chừng nào mình cứu mình được thì chừng đó mình mới cứu người ta được. Mình đã ra khỏi được cái con đường của thế tục thì mình mới có mong mình cứu người còn đang ở trong thế tục. Còn mình đang ở trong thế tục mà mình cứu người thế tục thì không cứu được đâu, và đồng thời đôi khi mình lại chết chung với họ ở trong thế tục. Cho nên những cái hạnh Bồ Tát mà gọi là sống trong thế tục để độ người thế tục thì coi chừng Bồ Tát cũng chết luôn với những người thế tục mà không độ ai được hết.
“Giáo pháp của ta ví như một cái bánh mật”.Đức Phật nói giáo pháp của đức Phật như một cái bánh ngọt, cái bánh mật, chớ không phải là một cái bánh cay đắng đâu! Cho nên đến Giới luật thì người ta thấy cay đắng lắm. Sống mà như thế này các thầy cứ nghĩ “ba y một bát” có cay đắng không? Đi xin ăn người ta không cho, ngày nay không cho ngày mai không cho thì quý vị thấy như thế nào? Phải ăn lá cây rừng mà sống rồi. Mà ăn lá cây rừng quý vị chưa từng tập thì quý vị có thấy xót ruột không? Chưa chắc là đã không mệt mỏi, khổ sở. Thế mà đức Phật nói “giáo pháp của ta là bánh mật”. Bánh mật là thứ bánh ngon chứ đâu phải thứ bánh dở. Thế mà bước đầu và mà gặp tới cái Giới luật, cái Giới bổn Patimokka này thì nó không phải là bánh mật thật đâu. Mà chính nó là bánh mật nếu mà chúng ta thực hiện đúng. Nếu mà chúng ta thực hiện không đúng thì nó là những bãi chông gai, nó là những cái chỗ nguy hiểm nhất, nó là những cái chỗ mà chúng ta không thể sống nổi. Khi mà đến đây Thầy cảnh giác những cái điều này mà trước khi dạy nó thì Thầy phải cảnh giác rất lớn đối với quý thầy, để khi quý thầy được học đến nó thì quý thầy mới thấy được cái cái chỗ nào gọi là bánh mật mà cái chỗ nào không gọi là bánh mật. Vì thế mà cái người dạy Giới ở trong cuộc đời bây giờ thì họ (…). Cho nên đức Phật mới dạy chúng ta và cảnh giác chúng ta ở chỗ này để chúng ta chuẩn bị cho cái Giới bổn này, sau khi chúng ta học thì chúng ta mới biết nó là cái bánh mật như thế nào. Chớ nó không phải là đơn giản.
“Giáo pháp của ta ví như một cái bánh mật đối với đối với cái người đang đói lả và mỏi mệt. Cứ mỗi một miếng vị ấy nếm được vị ngọt thuần nhất. Cứ mỗi một miếng vị ấy thưởng thức càng lúc càng thích thú hơn, càng thấy người khỏe hơn, khinh an hơn”.
Đó, nếu mà chúng ta tu đúng, chúng ta biết được cái Giới bổn này đúng thì mỗi một cái Giới mà chúng ta thực hiện thì giống như một người đang đói, đói lả người, mệt mỏi mà cứ mỗi một miếng ăn vô thì coi như một cái Giới luật mà chúng ta đã thực hiện vô thì mỗi cái miếng đó thì chúng ta thấy được vị ngọt thuần nhất của nó ở trong đời sống của chúng ta. Đời sống đang lúc chúng ta mệt mỏi đói khát đó, mỗi một miếng nữa thì chúng ta thưởng thức mà càng thích thú hơn và càng thấy khỏe hơn, và khinh an hơn. Đức Phật ví dụ cái Giới bổn nó như vậy đó.
Đó là không phải là nói về Thiền định mà khinh an đâu, mà đây là muốn nói rằng cái Giới luật, mỗi cái Giới luật mà chúng ta chấp hành nghiêm chỉnh nó đem đến chúng ta cũng như cái bánh ngọt mà chúng ta cầm mỗi miếng chúng ta ăn trong lúc chúng ta là người đang đói, đang mệt mà chúng ta ăn thì chúng ta thấy nó ngọt mà nó khỏe lắm, nó ngon lắm, nó thích lắm, nó làm cho cơ thể chúng ta càng ngày càng thấy cái sự sống nguồn sống nó dồi dào lên, nó thích thú lắm. Còn nếu mà sai thì các thầy thấy ngán quá, ớn quá, sợ quá. Đây đi xin ăn chắc không có ai cho chắc chết, bây giờ không có làm sao, coi chừng công an nó bắt bỏ tù nữa, nó nói mình gian lận, làm biếng, làm thế này thế khác. Từ cái tư tưởng đó, suy nghĩ đó thì ngay đó là mình đã thấy hoảng hồn rồi chứ chưa nói chi mà tới ôm bình bát đi xin nữa. Không biết đi xin mới đây đi ôm bình bát xấu hổ quá! Trời ơi thời giờ mình không có đi xin. Kiểu này không ai ngó tới đi mắc cỡ chết. Cái tư tưởng đó vẫn có mà.
Lúc Thầy mới bắt đầu Thầy đi khất thực Thầy cũng vậy. Đi ra đường ôm bình bát đi mà con mắt nhắm chứ không dám mở, mở sợ thấy người ta cười mình. Trời ơi mình vậy mà đi xin. Từ nào tới giờ mình đi dạy học hoặc đi làm ai cũng biết mặt hết. Trời, đi ra đường vậy, nhất là Thầy ở thành phố mà Thầy đi xin ở mấy cái chỗ chợ thành phố mà bên chùa Giác Ngộ nữa thì các thầy nghĩ sao? Bao nhiêu Phật tử quen mình quá rồi. Hồi nào tới giờ họ kêu mình thầy mà giờ ôm cái bình bát đi xin. Mà chính cái chỗ đó họ lại còn kính trọng Thầy hơn nữa chứ! Mà khi mình đi thì mình ngại ngùng vô cùng lận! Từ hồi tới giờ ai có làm này. Kỳ vậy! Đó là những cái bắt đầu của Thầy, mà Thầy đi có một mình chứ phải đi có người nào hướng dẫn thì cũng đỡ đi. Đằng này tự mình à! Rồi mình nghĩ cách thức rồi bắt chước theo mấy ông khất sĩ, thôi mình cũng làm đùa. Trong kinh thì đâu có dạy kỹ cái vấn đề này, bởi vì kinh Đại Thừa nó đâu có nói về chuyện khất thực đâu mà đi dạy. Đâu có phải như bên Nguyên Thủy kia nó dạy rất kỹ còn bên đây nó đâu có dạy chuyện này. Cho nên học Đại Thừa rồi đi ra khất thực ngơ ngáo chẳng biết gì hết. Thầy mới hỏi thăm thầy Thiện Huệ là hồi ông còn nhỏ ông đi với thầy của ông, cũng đi khất thực cũng ở thành phố, ở chùa Giác ngộ, cũng đi khất thực. Thầy mới hỏi ông về khất thực sao, ông nói thì mình cứ ôm bình bát vậy mình cứ nhắm mắt mình ngó xuống đất mình đi đi. Rồi họ cho mình chứ cái gì! Thầy nghe vậy thôi, Thầy cũng ôm bình bát Thầy cũng đi vậy thôi, mà hồi đó Thầy đâu có bình bát. Các con biết không? Thầy phải đi mua cái ô mà người ta để trầu cau đó, nó tròn tròn bằng nhôm đó, Thầy mới may cái túi Thầy mới bỏ trong đó Thầy ôm vậy Thầy đi. Trời đất ơi! Người ta biết, hồi đó nó dễ chứ bây giờ mà kiểu này mà bưng cái kiểu đó mà nó thấy không có giống cái bình bát là nó ra nó chốt liền đó. Chứ phải dễ đâu! Còn hồi đó nó dễ lắm! Hồi cái chế độ trước nó dễ lắm! Bởi vậy Thầy ôm bình bát đi Thầy xin như thường mà Thầy cũng chả biết xin nhiều ít như thế nào nữa, chỉ biết đi xin thôi! Nhưng mà không ngờ khi mà Thầy vào đến đầu chợ cái họ biết Thầy ở chùa Giác Ngộ lâu rồi. Họ để cho Thầy đi mà họ không có cho. Trời mắc cỡ gần chết, không có cái gì hết, nhưng mà Thầy đi suốt hết cái đường chợ vậy mà tới cuối hết cái chợ thì họ gom họ để một đống họ kêu xe xích lô chở về chùa Thầy. Thầy đâu có hay. Bởi vì họ thấy cái bình bát Thầy thì nhỏ, mà Thầy đi như vậy thì bỏ được có bao nhiêu. Cho nên họ nghĩ rằng Thầy đi xin cho cả chùa ăn mà, chớ đâu phải xin cho mình Thầy. Cho nên họ biết Thầy ở chùa đó thì phải xin cho các thầy ăn chung chứ đâu phải mình Thầy. Cho nên Thầy đi hết cái đường chợ vậy không có cái gì trong bát Thầy hết, mà tới cuối chợ Thầy thấy họ chất một đống nào cải, nào bánh mỳ, đồ ăn đủ thứ hết, đủ loại đường sữa gì đủ chất một đống. Cái có người Phật tử đứng đó họ nói: Chúng con đã góp nhau hết chúng con để đây xin cúng dường Thầy. Ôi trời ơi! Thầy xin có mình Thầy ăn mà sao cúng dường vậy? Thầy ở chùa Giác Ngộ thì chúng con kêu xe kéo về cho Thầy, chứ giờ mọi người cúng dường chứ đâu phải mình con. Thôi kêu xe kéo về chùa.
Các con thấy không? Đi xin là như vậy đó! Bởi vì Thầy nói khi mới ra đi Thầy nói ngại ngùng lắm, nó mắc cỡ, nó sượng sùng làm sao ấy. Cái tâm tư từ trước giờ chưa có đi xin, giờ đi xin nó kỳ lắm, các con hổng biết đâu, làm thử coi, để biết cái tâm của mình chút, chứ nó không có đơn giản. Thầy nói rồi ai cũng có tâm trạng này hết, từ trước tới giờ không đi xin mà giờ đi xin thấy nó kỳ lắm, nhưng mà đi xin một vài lần rồi, nó quen rồi bắt đầu thấy nó có trớn nó làm tới, nhất là thấy người ta cho nhiều lại còn hăng nữa.
Ở đây Thầy nói, thuật lại cho nghe cái mẩu chuyện vui vui cho nó khuây khỏa chút chứ thật ra là như vậy đó, cái tâm trạng của cái người đi tu là như vậy. Rồi bây giờ mà nghe Thầy nói bây giờ chúng ta bước qua cái giai đoạn mà ba y một bát, sống không nhà không cửa nay ở chỗ này chỗ kia đó thì các thầy nghe lo lắng trong lòng chắc mình tu không nổi đâu. Cái điều kiện đó là điều kiện duy nhất rồi, nghĩa là không thấu nổi, nhưng mà không phải đâu, các thầy nghĩ khi mà chúng ta đã thực hiện giới luật của Phật thì giới luật là một bậc Thánh hộ trì chúng ta trên bước đường tu tập không bao giờ để chúng ta đói đâu. Thầy tin tưởng việc đó, Thầy đã từng khất thực chỗ này, chỗ kia Thầy biết điều đó. Thầy đi xuống Cửu Long, Vĩnh Long đó, Thầy cũng đi khất thực; Rạch Giá, An Giang Thầy cũng đi khất thực. Thầy đến chỗ nào đó thì Thầy xin xe Thầy đi, muốn lại chỗ nào đó thì Thầy xin xe đi, xe này không cho thì xe khác nó rước à, chứ nó cũng không có bỏ mình. Còn đi đường đó mà cái đoạn đường nào đó mà vắng vẻ đó thì mình đứng đó mình chờ, còn xa thì mình đi bộ hoặc đứng chờ hoặc có cái xe Honda người nào đi ngang qua thì mình đón tay, thấy mình tu sĩ thì họ rước chứ còn nếu mà thanh niên mà dân dân rồi thì chắc chắn họ không dám rước đâu, họ sợ bẻ họng lấy xe, còn Thầy họ thấy tu sĩ họ rước hết, không bỏ người nào. Cho nên đón xe quá giang rất dễ không khó gì. Còn xe hơi nó đến thì xin đi, ví dụ như từ Sa Đéc, Rạch Giá hoặc là Châu Đốc mà xin về thành phố, lại mấy chiếc xe đò, xe này không cho xe khác nó mời lên xe, nó cũng cho mình quá giang. Mà nó cũng lựa chỗ ngồi tốt chứ nó không phải nhét mình sau đít đâu. Nó cũng quý trọng các thầy lắm, nó cũng biết. Mà trong cái thời đó các con thấy rằng bên Khất Sĩ họ đang hưng thạnh lắm, bởi vì họ đang đi xin, thì cái giới và chữ tín của họ nó còn đang hộ trì giữ lắm cho nên đi ra dễ xin lắm, dễ xin cơm, dễ này kia, còn bây giờ khó lắm. Bây giờ Khất Sĩ nó không có đi xin nữa đâu, cho nên bây giờ mình a tùng, mình vô mình đi xin thì khó lắm, còn hồi đó chỉ đi xin không hà, cho nên có cái đà đó nó dễ lắm, còn bây giờ khó. Nhất là từ khi giải phóng xong rồi thì hầu hết cái dạng đi xin chỉ có hình thức của bên Khất Sĩ đi cho có chừng thôi chứ không có. Còn cái giới mà mượn cái chiếc áo đi xin là đi xin tiền, xin đô la đó thì cái giới đó nó nhiều, cũng mượn cái y như vầy, cũng mượn cái áo tràng, nó cũng làm cái túi kè kè vậy nó đi xin, mới đầu thì cái số thiện tín người ta không hiểu, người ta cho sau này là người ta bị gạt rồi, Giáo hội cũng lên tiếng và bây giờ họ không cho nữa đâu. Cho nên các con biết bây giờ mà mình làm cái hạnh khất thực mà đi xin là chết đói đó, bởi vì báo công an nó rêu rao dữ lắm đó, chớ không phải chuyện dễ, nó cho đó là cái giới mà lường gạt người ta chứ không phải là tu sĩ đâu.
Đó, thì hôm nay Thầy nói như vậy để cho các con biết rằng trong cái cuộc đời tu hành của chúng ta đừng sợ hãi trước một cái gì hết, đừng có dao động mà phải lấy giới luật mà làm thầy của mình, nương tựa vào nó thì đi đâu cũng có phước báu đầy đủ hết. Không có làm gì ai mà bắt bỏ tù mình được hết. Vì mình bỏ tù cũng như mình tu, có gì đâu mà sợ. Do đó tôi chỉ đi xin ăn, tôi đi xin ăn thôi, tôi giữ đúng hạnh của Phật dạy như vậy à, ai làm gì thì làm, bỏ tù tôi thì tôi ngồi tù tôi cũng tu. Tôi có nhà cửa gì đâu mà sợ, mà vô tù thì còn có cái nhà, còn sướng hơn là ở ngoài, phải không? Các ông thấy không, mình có ai đâu mà mình sợ, đâu có ai đem cơm cho mình. Buộc mình vô tù thì nó cũng phải mang cơm cho mình ăn không lẽ bỏ đói mình chết? Thành ra mình khỏi đi khất thực, không phải sướng? Mà ăn cơm trong tù cũng có muối, có đồ ăn chứ đâu phải không cho ăn, thế nào cũng cho ăn, mà cho ăn còn sướng hơn. Phải hông? Vậy mà mình rảnh, mình tu ở trong tù còn khỏe, mà mình có tội gì mà bắt bỏ tù mình lâu đâu? Phải hông? Phải thả mình ra thôi, mai mốt tôi cũng vác bát đi xin nữa, mấy ông làm gì thì làm, tôi tu là tu, giải thoát là giải thoát chớ, đâu có sợ gì, ngại gì. Cho nên vấn đề đó là mình vẫn làm không ngán nào hết, mình có ăn trộm ăn cắp ai đâu đâu sợ, tôi đi xin mà, tôi xin ăn để tu thôi, tôi đâu có ngán ai, tôi đâu có làm gì phi pháp đâu mà tôi sợ. Có bao giờ mà nhà nước ra cái lệnh là cấm đi xin bao giờ đâu? Nếu mà có cấm vậy thì tôi không đi xin, còn bây giờ không có lệnh cấm, không có cái pháp luật cấm thì tôi vẫn đi xin được. Có vậy thôi.
Thì như vậy chúng ta cũng thấy được cái lộ trình của cái lộ trình thứ hai mà chúng ta thực hiện, là cái người quyết tu giải thoát là thực hiện được, mà cái người nhát gan là thực hiện không được. Chúng ta không phải cái người đói mà đi xin đâu, mà chúng ta đi xin là để xả ly cái thế gian ra, để tách lìa nó ra không còn dính ở trong ta chút nào. Đó, là cái chỗ mà chúng ta thực hiện. Bởi vậy đặt niệm trước mặt, nếu mà chúng ta muốn được như vậy, cái vị ngọt mà nếm được, cái vị ngọt như là cái pháp lực mà giới bổn Patimokkha mà đạt được như là cái bánh mật thì như thế nào? Ở đây Thầy nói phải đặt niệm trước mặt, cái niệm nào trước mặt? Cái niệm ăn uống của chúng ta trước mặt đó, cái niệm mà khổ, khắc khổ của chúng ta trong giới bổn của giới luật này. Chúng ta phải đặt nó trước mặt, chúng ta phải dùng cái pháp hướng chúng ta tu tập nó chứ không phải đơn giản là chúng ta nếm nó như bánh ngọt đâu.Mà cái người mà không biết pháp này rồi á, thì kể như là nếm mật nằm gai chứ chưa phải là ăn bánh ngọt đâu. Bởi vậy đặt niệm trước mặt, đừng cho thất niệm, đừng có cho thất niệm mà thất niệm là đói bụng đó mà cái niệm còn là không đói bụng đó, nó phải hiểu cái chỗ đó. Vị ấy dùng tri kiến giải thoát, cứ mỗi phần suy tư, dùng tri kiến của mình, mình suy tư để mình đánh đuổi cái đói, cái khổ, cái gian khổ của mình trong cái giới luật này chứ không phải là tầm thường đâu. Qúy vị muốn nếm được cái miếng mật này không phải là chuyện dễ đâu. Cho nên phải tu tập hết sức ở trong cái Định vô lậu chứ không phải thường đâu.
Cái lậu hoặc nó kéo lên là mình thấy cái thân của mình nó sắp thoi thóp, nó sắp chết chứ không phải là cái chuyện dễ, nó mệt mà đầu óc nó choáng váng hết khi nó đói bụng chứ không phải là thường đâu. Cho nên phải đặt niệm, mà đừng có cho thất niệm, lúc bấy giờ không cho thất niệm cho nên nó mới mát lạnh cái thân của chúng ta, còn không nó không có mát lạnh đâu, mà nó co giật nó răn rúm, nó kéo chân, kéo tay của chúng ta nó giựt nó méo hết đó.
“Vị ấy dùng tri kiến giải thoát, cứ mỗi phần suy tư đến ý nghĩ của pháp môn càng lúc càng thâm sâu với tri kiến thì lậu hoặc càng lúc càng vơi đi. Cứ mỗi lần quán xét thấm lý vô thường của các pháp, của thực phẩm thì vị ấy thưởng thức sự hoan hỷ, hân hoan nơi tâm hồn của mình. Cứ mỗi lần được quán xét đúng lý vô lậu thì vị ấy được thưởng thức sự thoải mái, tâm trí an lạc vô cùng.”
Đó trong lúc mà chúng ta phải chuẩn bị cho chúng ta một cái pháp như vậy đó, để chúng ta mới giữ được cái giới bổn đó, chứ còn lơ mơ thì không có sống nổi đâu. Cho nên khi mà vô tù thì các vị nói trời ơi khổ quá ở ngoài thì đi tới đi lui, còn trong này đi đái đi ỉa cũng thấy quá khổ, trời đất ơi nó không có để cho mình cái ghè gì hết, hoặc nó để cho mình cái ghè vừa đái vừa ỉa vừa hôi thối mà mình ở chỗ đó. Thì lúc bấy giờ phải đặt cái niệm như thế nào mà an tịnh được tâm của mình chứ không khéo nói thôi thôi mai mốt tôi dẹp cái bộ y này đi tôi về tôi sống với vợ con tôi còn khỏe hơn chứ sống kiểu này chắc là tôi chết. Vô trong tù rồi mới biết cảnh đó.
Các thầy khi mà học được cái gì rồi thì chúng ta cũng chuẩn bị cái đó với cái tư tưởng rất là vững chắc chúng ta mới dám làm, chớ còn nếu mà không có vững chắc chúng ta không dám làm đâu. Trước khi mà Thầy lên Hòn Sơn Thầy cũng chuẩn bị tinh thần Thầy ở một mình trên Hòn Sơn, trên núi á, trên Hòn Sơn là ở giữa biển, trên núi ở giữa biển đó. Thầy phải chuẩn bị tinh thần ở trên đó một mình chứ còn không chuẩn bị lên trên đó nội ba con chim rừng, ba con chim biển nó vô nó đáp ở trên hòn thì cũng là hồn siêu phách tán lên rồi, nó kêu một cái “quéc” là mình thấy lạnh xương sống rồi, chỉ ngày mai là lo xuống núi chứ đừng nói chuyện ở trên đó nổi. Mà gió biển mà nó thổi vô Hòn Sơn mà người ta gọi là Ma Thiên Lãnh ở trên cái đỉnh Hòn Sơn đó, gió nó lạnh, nó lạnh thấu xương chứ không phải lạnh ít đâu. Chui trong hang mà nó lạnh cũng muốn run, người ta gọi là Ma Thiên Lãnh mà. Thì các thầy biết Thầy đã chuẩn bị cái tư thế của Thầy khi trèo lên Hòn Sơn không phải là cái chuyện tầm thường của một cái người mà nhút nhát mà dám lên đâu. Cho nên những cái này mà không có tu tập, không có sự chuẩn bị cho cái này thì cái sự sợ hãi chúng ta không thể nào chúng ta ở một mình ở trong cái sự hoang vắng đâu, nó khó lắm, phải có sự chuẩn bị tinh thần cho vững chắc, nghĩa là cái người đó phải liều chết coi như cái mạng sống này như là chỉ mành treo chuông ấy thì mới thực hiện được. Vì vậy cho nên khi chúng ta bắt đầu qua cái giới bổn này để mà học tập nó thì coi như thân chúng ta chỉ là sợi chỉ mành treo chuông trước giới luật thì chúng ta mới đạt được nó. Vậy mà Thầy còn trang bị cho quý thầy một cái niệm để mà đặt trước mặt thực hiện nó, thì quý thầy biết rằng Thầy đã chuẩn bị cho quý thầy rốt ráo hết mọi mặt mà có được hay không là do quý thầy, chứ còn không phải là Thầy nữa. Đây là lời khuyên của đức Phật.
Kế tiếp thì đức Phật có dạy chúng ta cái bài kinh trong kinh Trung Bộ, bài kinh này tên là bài kinh Khu Rừng, thì ở đây Thầy ghi lại những cái lời mà Phật khuyên chúng ta, khi mà chúng ta thực hiện con đường tu này chọn lấy cái chỗ nào tu cho đúng, cái chỗ nào để mà ở tu, cái chỗ nào mà không nên ở tu, cái chỗ đó là cái chỗ quan trọng,chứ không quý thầy nghe Thầy giảng về đụng chỗ nào cũng thấy ngồi tu hết thì chỗ đó coi chừng, nó không có đúng đâu. Cho nên đây là cái bài kinh mà đức Phật đã khuyên cho người đã học xong con đường tu tập của đạo Phật thì nên chọn. Hay những cái bài kinh này thì sau khi cái giáo án này xong Thầy thuật nhưng vì trường hợp nó có xảy ra cho nên cái tâm của quý thầy có nhiều cái dao động cho nên buộc lòng Thầy phải nói trước để quý thầy chuẩn bị tinh thần.
Đây là lời khuyên của đức Phật :
“Này các thầy Tỳ Kheo, Tỳ Kheo sống tại một khu rừng nào để tu tập (nếu mình chọn một nơi nào đó mà tu tập) thì các niệm chưa được an trú lại không được an trú; tâm tư chưa được định tỉnh, lại không được định tỉnh; các lậu hoặc chưa được hoàn toàn đoạn trừ, không được hoàn toàn đoạn trừ vô thượng an ổn khỏi các ách phược; chưa được chứng đạt, không được chứng đạt và những vật dụng này cần thiết cho đời sống người xuất gia cần phải sắm đủ như y phục, đồ ăn khất thực, sàng tọa, bát, y dược trị bệnh những vật dụng này kiếm được khó khăn, này các thầy Tỳ Kheo”.
Nghĩa là ở chỗ đó tu hành tâm nó không được an ổn, giải thoát nó không được, lậu hoặc nó không có được gì hết. Mà đồ ăn khất thực, y cụ sàng tọa thì khó khăn lắm, kiếm khó khăn lắm, muốn ăn cũng khó nữa thì đức Phật khuyên: “Này các thầy Tỳ Kheo, các thầy cần phải suy nghĩ, ta sống đây, ta sống tại khu rừng này đời sống tu hành khó khăn quá và sự tu hành không có kết quả ta phải từ bỏ khu rừng này không được ở lại, ngay lúc ban ngày cũng như lúc ban đêm, hãy đi liền không để mất thời gian vô ích”. Đức Phật khuyên nếu mình đến đó, mình an trú ở chỗ đó, cái chùa hoặc cái khu rừng hoặc cái thất hoặc cái chỗ nào đó mình cho rằng khi mình chọn tới chỗ đó mình ở, mà mình thấy mình ở đó mình tu một hai ngày tâm sao mà nó không có được an tịnh, lậu hoặc thì nó không dẹp được hết mà đồ ăn ở đây, đồ khất thực, đồ y bát này kia sao mà khó kiếm ăn quá thì ngay đó nên đi liền chớ đừng có ở đó nữa. Trong vài ba ngày mà thử không có được thì thôi rút đi đi chứ đừng ở đó nữa, đức Phật khuyên chúng ta như vậy, đó là cái mà chọn cái địa điểm để mà chúng ta tu tập.
Này các thầy Tỳ Kheo, ở đây đức Phật khuyên cái lần thứ hai này để chúng ta thấy cái chỗ này như thế nào:
“Này các thầy Tỳ Kheo, thầy Tỳ Kheo sống tại một khu rừng nào để tu tập nếu các niệm chưa được an trú, lại không được an trú, tâm tư chưa được định tịnh, không được định tỉnh. Các lậu hoặc chưa được hoàn toàn đoạn trừ, không được hoàn toàn đoạn trừ. Vô thượng an ổn khỏi các ách phược chưa được chứng đạt, không được chứng đạt và những vật dụng cần thiết cho đời sống mà người xuất gia cần phải sắm đủ như y phục, đồ ăn uống khất thực, sàng tọa, y dược, những vật liệu này kiếm một cách rất dễ dàng”.
Nghĩa là đi xin những thứ đồ đó kiếm một cách rất dễ dàng, nghĩa là đời sống của mình y phục này kia, ở đó người ta cúng dường ngờm ngợp ăn uống đầy đủ hết không có thiếu cái gì hết, ốm đau bệnh gì cũng có thuốc thang hết, thì cái chỗ đó thì đức Phật khuyên như thế nào, kiếm được một cách không khó khăn tức là dễ dàng đó nhưng không phải, “vị tỳ kheo đó mới suy nghĩ nhưng không phải vì y phục, không phải vì đồ ăn khất thực, không phải vì sàng tọa, không phải vì dược phẩm trị bệnh mà ta xuất gia từ bỏ gia đình sống không nhà cửa, nhưng trong khi ta ở tại khu rừng này mà các niệm an trú chưa được an trú và các triền phược chưa được chấm dứt vô thượng an ổn chưa đạt được. Này các thầy Tỳ Kheo, các thầy suy tính như vậy thì các thầy phải từ bỏ khu rừng này, từ bỏ nơi này không được ở lại”. Đức Phật bảo mặc dù ở đó người ta cúng dường đầy đủ nhưng mà ở cái chùa nào đó bây giờ người ta cúng dường mình đầy đủ đồ ăn thức uống, mà mình ở đó cứ ít bữa họ vô họ làm động mình, mình không an trú được, tâm mình ngồi tu cũng hông được mà họ cứ bắt mình đi tụng kinh thì thôi thôi từ bỏ cái chùa đó đi. Đừng có ở đó nữa, đừng có ở cái khu rừng đó dù là người ta nơm nớp người ta cúng dường mình thì đức Phật khuyên thôi đừng có ở đó, ở đó tu cũng không có được đâu. Ăn uống đầy đủ không phải là mình bỏ nhà bỏ cửa bỏ gia đình của mình, bỏ cha mẹ mình đi tu mà cái kiểu này đi tìm ăn uống đó, thì như vậy là mấy ông nên bỏ đi, đừng có ở.
Đó là đức Phật khuyên mình cái thứ 2, đừng có tìm những chỗ trụ xứ đầy đủ như y phục, thuốc thang, ăn uống đầy đủ đó. Thì hầu như là hiện bây giờ tu sĩ chúng ta tới chỗ nào mà có ăn uống đầy đủ thì hầu như là chúng ta cũng mê lắm đó chứ. Chùa to tháp lớn, thấy ở cũng khang trang, phòng ốc rồi điện nước, rồi radio, tivi đầy đủ, máy ghi âm, cassette đều đầy đủ thì tập trung nhau mà ở dữ tợn chứ đừng có nói ít. Do đó mà cái nơi đó là Phật khuyên thôi thôi đi đi đừng có ở, tâm nó không có an lạc đâu, tâm nó không có giải thoát đâu, lậu hoặc nó còn triền phược nó trói buộc chặt lắm đó, đó là đức Phật khuyên chúng ta như vậy. Đó đó là cái mà để biết rằng ông Phật ông ấy đã định cho chúng ta biết cái nơi nào mà tu được, nơi nào mà không tu được ông đã viết ra cái bài kinh đó, có giá trị rất lớn mà hiện giờ người ta đâu có đọc cái bài kinh đó làm gì, đọc xong mắc cỡ quá mà làm sao đọc.
“Này các thầy Tỳ Kheo, Tỳ Kheo sống tại một khu rừng mà các niệm chưa được an trú được an trú, tâm chưa được định tỉnh được định tỉnh, các lậu hoặc chưa được đoạn trừ được đoạn trừ, vô thượng an ổn khỏi các triền phược chưa được chứng đạt đã được chứng đạt. Dù cho vật chất cần thiết cho đời sống của một người xuất gia cần phải sắm đủ như ý phục, đồ ăn khất thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh, những vật này kiếm được rất khó khăn”.
Nghĩa là tất cả ở chỗ đó mà mình tu hành được tâm mình nó được an ổn như vậy mà vật thực thì rất khó khăn, y phục rất khó khăn, đau bệnh thì không có thuốc thang, nghĩa là cái chỗ đó rất là khổ, khổ cho cuộc sống của mình, rất khổ đó thì ông Phật khuyên như thế nào: “Này các thầy Tỳ Kheo, các thầy cần phải suy nghĩ như sau những vật dụng này kiếm được một cách khó khăn nhưng không phải vì y phục, không phải vì món ăn, không phải vì sàng tọa, không phải vì dược phẩm trị bệnh mà ta xuất gia từ bỏ gia đình, sống không gia đình nhưng trong khi ở tại khu rừng này mà các niệm chưa được an trú đã được an trú, này các thầy Tỳ Kheo, các thầy nên ở lại khu rừng này không được bỏ đi”. Các thầy thấy không, đói mà biểu không có được bỏ đi vì lúc bấy giờ chúng ta ở đây tu được không bị ai quấy rầy, nghĩa là Phật tử không đến cúng dường nữa. Yên ổn lắm, yên ổn lắm rồi, ăn lá cây đó mà tu được. Đó quý thầy thấy không? Phật khuyên mình ăn lá cây mà tu được còn mình ăn cơm, y áo đầy đủ, ăn có sữa có bơ đầy đủ, mập béo ra đó thì nên bỏ đi, phải hông? Mà ăn lá cây mà được yên ổn mà tu tập, được cái tâm an ổn, được giải thoát các triền phược thì cái nơi đó là cái nơi mà của những vị tu sĩ lựa chọn. Ông Phật dạy kỹ lắm đó các con, chứ không phải, dạy rất kỹ để chúng ta chọn cái chỗ mà tu cho thật để mà giải thoát đó.
“Này các thầy tỳ kheo, các thầy sống tại một khu rừng mà các niệm chưa được an trú được an trú, tâm tư chưa được định tỉnh được định tỉnh, các lậu hoặc chưa được đoạn trừ được đoạn trừ, vô thượng an ổn khỏi các ách phược chưa được chứng đạt được chứng đạt, những vật dụng cần thiết cho đời sống tu hành hàng ngày được xin một cách không khó khăn, này các thầy Tỳ Kheo các thầy suy nghĩ nơi đây là chỗ lý tưởng tu hành. Phải ở lại khu rừng này cho đến trọn đời không được rời bỏ”.
Chỗ đó nó phù hợp heng,có đồ ăn đồ uống nó vừa phải nó không có quá khó khăn, xin khó khăn mà lại tu hành được, nó yên ổn nên ở bám cái chỗ này mà tu hành suốt đời chứ không có được đi chỗ khác. Đức Phật dạy như vậy. Còn cái kia, là cái chỗ đó tuy rằng mình tu hành được nhưng mà nó có những cái đời sống nó khó khăn, nhưng mà đừng có bỏ, phải ở đó mà tu hành, đó đức Phật khuyên đừng có bỏ nhưng mà không có bảo mình ở suốt đời vì ở suốt đời đói chịu sao nổi.
Ông Phật cũng hay chớ, ỗng biết, bởi vì mình ở đó mình tu cho xong rồi thì mình đi đi chớ đừng có ở đó, ở đó cứ ăn lá cây không chắc là thành cây hết rồi, thành bò chứ, chớ chứ đâu phải thành Phật được. Bởi vì mình tu theo hạnh con bò thì ăn lá cây rồi ăn cỏ thì nó thành con bò chứ làm sao mà thành Phật. Cho nên ông Phật ông nghĩ mình cũng phải ăn cơm chứ, cho nên từ đó khi mình tu xong rồi thì mình cũng sống hòa mình với chúng sanh như mọi người, mình là con người chứ đâu phải bò trâu mà ăn cỏ hoài. Nhưng mà bây giờ đang tu mà nếu ở đó được an ổn thì ăn cỏ cũng nên ở. Chứ đừng ở cái chỗ mà đức Phật đã khuyên, cho nên đừng có bỏ. Nhưng mà đến cái chỗ mà có cơm có y phục có đủ thứ để cuộc sống của mình và chỗ đó tu hành được thì ở đó suốt đời. Phật nói ở đó suốt đời vì chỗ đó có thể độ người được. Bởi vì có người mới đem cơm cho mình ăn, do đó mình phải trả ơn cho người ta chứ nếu mình bỏ đi không ở suốt đời thì sao trả ơn họ được, phải không? Ông Phật khuyên có lý lắm.
Đó thì hôm nay đức Phật muốn nói cái chỗ này và đồng thời thì cái bài pháp này còn dài và đức Phật có chỉ định chúng ta sẽ chọn một ông thầy, đây là chọn chỗ ở rồi chọn ông thầy, chớ không phải là không chọn đâu, đức Phật nói kỹ lắm chọn ông thầy phải ở như thế nào để mà tu hành cho được. Mà cái chỗ đó, mà ông thầy ở chỗ đó mà ăn lá cây mà tu hành được thì cứ sống với ông thầy, đừng có bỏ ông thầy, ông thầy có đuổi, có xô gì… ở đây Phật dạy mà. Thầy có đuổi xô gì thì đuổi miễn là mình cứ sống gần bên ông ta thì mình sẽ đạt được cái giải thoát. Miễn ở đó ổng ăn lá cây hay ăn gì thì ăn thì mình cũng ráng ăn với ổng thì chắc chăn sớm muộn thì mình cũng giải thoát như ổng. Ông có đuổi xô mình cái gì đi nữa, ổng có đạp đá mình nhất định là mình không rời ổng, còn cái chỗ nào có sung sướng mà tu hành không được thì bấy giờ ông thầy có ngọt dịu mời mình ở mình cũng không ở và bỏ đi nữa. Đó, những cái đó để sau này khi mà kết thúc thì Thầy sẽ đọc lại cái đoạn kinh đó để mà quý thầy chọn một bậc thầy mà tu tập. Còn bây giờ Thầy chỉ gợi nên cái ý để chọn nơi, nơi chốn chúng ta ở. Trong kinh nó đầy đủ lắm các con, Phật nói cái gì cũng có những cái hay của nó hết, nhưng vì chúng ta chưa có thực hiện được cho nên chúng ta cũng chưa thấy cái hay của nó.
Đến đây thầy cũng xin nhắc lại một vài cái mẩu chuyện để góp lại cho cái phần tu tập của chúng ta có những cái gương hạnh, mà trong mỗi bài kinh đều có những cái gương hạnh để chúng ta noi theo đó mà tu tập.
Và bây giờ Thầy thuật lại một vị Thánh tăng, ngài Ra Đa (Ràdha), ngài là một Bà La Môn lớn tuổi, ngài không làm hết bổn phận của mình đối với một Bà La Môn, ngài không được các Bà La Môn khác chấp nhận, ngài đi đến đức Thế Tôn và nói lên những lời ước muốn của ngài. Bậc Đạo Sư nhận xét ngài và thấy ngài có những điều kiện căn bản nên bảo ông Xá Lợi Phất chấp nhận cho ngài xuất gia và được Đạo Sư dạy bảo cho thấy rõ con người không khéo. Dạy cho ông thấy rõ cái sự khôn khéo tự huấn luyện tâm của mình, chế ngự các dục của mình. Đức Phật dạy cho ông cái pháp khéo léo huấn luyện cái tâm và chế ngự các cái lòng ham muốn của mình khi nó sanh khởi. Thầy dạy ông những cái điều đó thôi, hiểu được cái lời dạy này ông dùng cái thiền quán Định Vô lậu và Chánh niệm tỉnh giác, Định Sáng suốt, nhờ thế mà ông khéo huấn luyện tâm, khéo chế ngự các dục, không bao lâu ông chứng quả Alahan. Sau đó ngài làm bài kệ để nói lên kinh nghiệm tu hành của mình. Nghĩa là khi đức Phật dạy ông đó, là dạy ông khéo, khéo léo để huấn luyện cái tâm, rồi khéo léo để chế ngự các dục trong tâm ông. Thì lúc bấy giờ ông được học với đức Phật là cái Định Vô lậu, cái Định Chánh niệm tỉnh giác, cái Định Sáng suốt, nhờ đó mà ông lấy cái pháp đó mà ông dùng để điều khiển ông huấn luyện cái tâm của ông, ông chế ngự các lòng ham muốn của ông và cuối cùng ông chứng quả Alahan. Thì ông chỉ tu có ba cái định đó thôi chứ không có Định Hơi thở nhưng mà ông cũng thành tựu luôn cả cái Định Hơi thở luôn.
Bây giờ qua cái bài kệ của ông, nói kinh nghiệm của ông mà, để chúng ta thấy qua cái bài kệ của ông, ông nói cách thức nào mà ông khéo léo mà huấn luyện cái tâm ông nè, rồi chế ngự cái dục vọng của ông nè. Đây là cái bài kệ, nó có cái giá trị là ở chỗ cái bài kệ:
Như mái nhà vụng lợp
Mưa dễ thấm ướt vào
Cũng vậy tâm vụng tu
Tham ái được xâm nhập
À các thầy thấy ông ví nghe rất rõ như vậy. Hàng ngày chúng ta hằng sống đó, thì làm sao như mái nhà mình khéo lợp chứ còn vụng lợp thì mưa xuống thì nó nhiễm nó dột ở trong nhà mình ướt hết, thì cái tâm của mình nó lậu hoặc cũng vậy nó rỉ dải, rỉ dải tùm lum ở trong đó hết. Ngồi đây mà để cái tâm mà nhớ nhà hoặc để cái tâm nghĩ cái này lăng xăng cái kia thì cái đó là mưa nó dột đó đó. Cái đó là mưa dột đó. Nhà chúng ta lợp kỹ rồi, cho nên huấn luyện cái tâm của mình là như cái người mà lợp cái nhà mà lợp chưa kỹ, lợp cho kỹ thì như thế nào? Ba cái pháp, ba cái định đó ông có kẽ hở không? Các con hiểu cái điều đó chưa? Cho nên ở đây nếu mà ba cái pháp này liên tục hàng ngày tu không có khe hở thì để cho cái tâm mình khởi nghĩ cái gì hông? Mà nó không nghĩ thì các con thấy nó kín không? Nó kín thì nó đâu có dột, phải không? Cho nên ông nói bài kệ sau này:
Như mái nhà khéo lợp
Mưa không thể thấm vào
Cũng vậy tâm khéo tu
Tham ái không thâm nhập
Mà nó không thâm nhập một thời gian, hai năm, ba năm cái nó sạch bóng, nó hông ướt thì cái nhà mình khô reo thì bắt đầu đó là thành tựu đạo Phật chứ gì, có gì đâu. Đó là cái kinh nghiệm của ông qua cái sự tu tập của ông, ông nói lại chúng ta thấy rất rõ. Còn hàng ngày quý (...) vậy là cái nhà của mình dột, thường thường Thầy thấy quý thầy tu chứ nó có kẽ hở, cho nên cái nhà quý thầy lột ra thấy trần, mưa xuống nó dột, có hông? Quý thầy cứ nghĩ coi xem cái nhà của mình có dột không? Ai có dột thì biết chứ gì, ai không dột mình tự biết. Bởi vì mình tu cái nhà của mình kín hay không kín mình biết chứ, đó là cách thức mà khéo huấn luyện cái tâm của mình đó, đó là vậy đó. Mà ở đâu đức Phật đã cho chúng ta ba cái loại định để mà huấn luyện nó mà, thế mà mình cứ để cho nó dột hoài à. Trời đất ơi cất có một cái chòi, cái nhà mà cũng để cho nó dột ướt vậy thì Thầy nói thôi, còn cái gì mà gọi là tu, phải hông? Các thầy nghĩ coi mình có để dột không? Có chớ làm sao không, nếu mà không có thì từ hôm vào hạ tới nay các thầy gần như là thành tiên hết rồi. Có tâm đâu mà phiền não đâu? Chứ không phải nhìn gương mặt của mấy thầy nụ cười nở trên đó hết chứ đâu có còn mà lăng xăng, phải hông? Cái này nó chưa đâu, nó dột tùm lum thành ra cái mặt nó héo. Cái nhà dột thì có ai mà vui được, phải hông? Cái nhà không dột thì mới vui được chớ, đó là cái thực của một cái đạo của Phật đã dạy thực chớ không phải, qua cái bài kệ này thấm thía lắm quý thầy.
Đây là một bên nữ, có một vị tu hành mà Thầy xin đọc để chúng ta thấy cái vị này. À, đây là tới 500 người lận, 500 bà Liên hoa sắc, đây là 500 cô gái mà đến tu tập chứ không phải một người, nhưng mà qua cái bài kệ để chứng tỏ do các vị này tu tập những cái pháp môn nào mà có thể đi đến cái chỗ mà được giải thoát đây? Có 500 cô gái lấy chồng, có con sống lo việc bếp nước trong gia đình, chúng đều chịu sự đau khổ khi con của chúng bị chết, rồi chúng đi tìm bà Hoa -Ni -Sắc Tỳ kheo đảnh lễ bà rồi xin kể nỗi khổ đau của mình. Bà Hoa - Ni - Sắc Tỳ kheo khuyên lơn an ủi làm cho 500 cô Liên Hoa vơi bớt sự đau khổ và nói lên bài kệ như sau, nghĩa là bà Hoa – Ni - Sắc bà nói lên cái bài kệ để an ủi các cô này bằng các bài pháp. Nhưng đây là cũng là một cái pháp hướng, trạch ra một cái pháp hướng của cái này để cho các cô này dùng cái pháp đó để mà tu tập sau này.
Đây là bà nói cái bài kệ:
Người không biết con đường
Nó đến hay nó đi
Từ đâu con trai đến
Người lại khóc: 'Con tôi'.
Đó là bà nói bốn câu kệ thứ nhất, bây giờ Thầy đọc lại các thầy suy ngẫm.
Người không biết con đường, nghĩa là nói như chúng ta chưa có biết con đường đâu, chưa có biết con đường nhân quả đâu.
Nó đến hay nó đi, nghĩa là nói con mình nó đến hay nó đi, từ đâu nó đến, mà từ đâu nó đi đây?
Từ đâu con trai đến, à đứa con của mình là con trai một đó nó đến, từ đâu nó đến đây?
Người lại khóc con tôi.Nghĩa là các cô lại khóc con, cái người đó họ đến chứ, họ là con của cô, mà cái người đó là ai cô có biết không, đâu có biết, đó là cái ý của cái bài kệ nói.
Chứ nó đến nó đi đâu có biết được, mà nó đến thì mình lại khóc con mình, chứ nó biết nó là con mình hay là ai đây? Mà tại sao cái mình sanh nó ra rồi mình nhận nó là con mình rồi mình khóc à. Còn hồi mà nó chưa có thì nó ở đâu, đó là có phải con mình hông? Mà rồi nó vô nó đi, nó đến nó đi mình đâu có biết được nó đến đi hồi nào, mà nó lọt vô bụng mình, mình sanh ra cái rồi mình khóc con mình. Như vậy nó là ai đây? Cho nên mấy cô đâu có biết, vì vậy mà khóc tầm bậy, không đúng. Phải hông? Cho nên bây giờ thấy vợ mình mà tưởng đó là vợ mình à? Nó đến đi do đường nhân quả nó đến đi nó mới là vợ mình bây giờ chứ mai mốt nó vợ ai chứ đâu phải vợ mình, vậy mà ngồi đây mà nhớ nó? Đó là cái lầm lạc, cái hiểu sai cho nên ngồi đây mà thương vợ nhớ con là cái điều trật, không đúng. Đâu có biết được cái đường đi nhân quả của nó đâu, cho nên bà nói rất đúng, bà Hoa -Ni -Sắc Tỳ kheo bà nói rất đúng.
Người đâu biết con đường
Nó đến hay nó đi
Người khóc nó làm gì
Nó đến nó đi nó đâu có phải cái liên hệ gì mình, nó là cái nhân quả mà, nó vay nợ mình nó đến nó đòi mình mà bây giờ mình lại khóc nó là khóc làm sao?
Người khóc nó làm gì
Pháp hữu tình là vậy
Phải hông? Đó là các pháp nó đến nó đi. Vợ mình, con mình, những người thân của mình, cha mẹ mình là các pháp hữu tình chứ đâu phải là cái gì của riêng mình đâu mà mình giành. Mình giành nó là của mình xong mình khóc, vì tại vì mình mê muội cho nên mình giành nó là của mình, cho nên mình thấy nó chết mình khóc, chớ còn nếu mà mình đừng có giành nó thì nó là của ai đâu, thì nó đi đâu nó đi, nó đến nó đi. Cũng như bây giờ mình ngồi đây là chủ nhà này, có một người khách đi ngoài đường họ vô nhà mình, rồi cái họ đi ra, thì mình đâu có nghĩ mình thương tiếc gì. Thì đó là người khách họ đến nhà mình rồi họ đi chứ họ đâu có ở, cho nên nó đến nó đi thì mặc nó có can dự gì đến mình mà ngồi đó mà khóc, mà buồn, phải hông? Thấy như vậy gọi là thấy được cái nẻo của nhân quả luân hồi. Còn mình không thấy được như vậy, cái tâm của mình hễ nó vô nhà mình rồi nó đi cái mình khóc. Cái đó là mình không thấy nẻo luân hồi. Các con thấy sâu sắc của đạo Phật chưa?
Cho nên từ đó mà mấy cô này mới tỉnh ngộ, mới không khóc nữa, mới không đau khổ chứ còn nếu bà này không có làm cái bài kệ này thì mấy cô này chắc chết điêu chết đứng với mấy đứa con mà bị chết. Thì thử nghĩ chúng ta có đứa con chết chúng ta có khổ không? Mà chúng ta đâu có thấy nhân quả phải hông, nó đến nó ở đâu nó đến chứ mình biết nó ở đâu, là ai mà nó vô nhà mình rồi mình nói nó là con, rồi bây giờ nó chết rồi mình khóc, chết tức là nó đi, nó ở đâu nó đến rồi nó đi mà mình khóc mình nói nó là con mình, vợ mình hoặc những người thân mình. Trời ơi, thiệt là ngu si sao mà ngu si, bởi vì học Phật pháp rồi Thầy thấy cái người ta mà khóc người chết Thầy thấy sao mà ngu ngu quá ngu, vô minh quá độ. Tại sao không thấy, ngu quá, ở đâu nó đến, pháp các pháp bởi vì pháp hữu vi và pháp hữu tình là nó như vậy nó đến nó đi chứ đâu phải. Mọi người đều là pháp chứ gì? Mà đến đi mặc nó chứ mắc mớ gì mình lại khóc, vô nhà mình rồi bắt đầu đi cái mình khóc còn hồi đó ở ngoài đường sao mình không khóc? Đó là cái khóc bậy, khóc vô minh.
Không có ai yêu cầu
Từ chỗ kia nó đến
Mình có yêu cầu nó đến mình đâu, mà giờ tự nhiên ở đâu nó đến cái bắt đầu khóc chớ có phải mình yêu cầu ờ thôi bây giờ chú anh đến nhà tôi đi, làm con tôi đi thì thôi nó đến thì thôi mình cũng chấp nhận là con mình, mình khóc cũng phải, đằng này mình có yêu cầu nó đâu. Nó đến cũng thình lình mà nó đi cũng thình lình, cũng như bây giờ mấy chú thanh niên nho nhỏ bây giờ đâu có biết cái cô nào là vợ mình, bỗng dưng thấy cô đó có cảm tình được, đi cưới cô ta về làm vợ chứ đâu có chắc là cô đó, phải hông? Nó đến tự nhiên nó đến trong cái vay nợ nhân quả mình, mình đâu có hay chừng đó gặp nhau, họp mặt nhau thấy được cảm tình với nhau lôi nhau thành vợ chồng đẻ ra một bầy con, phải báo khổ nhau không? Ngu si gì mà ngu si đến cái độ, mà khi rủi nó có chết này kia rồi khóc lóc, trời đất sao mà không thấy nhân quả gì hết. Bởi vậy cuộc đời tu hành của đạo Phật nó vạch ra từng cái khía cạnh nhỏ để chúng ta biết được cái điều đó, thế mà con người ngu quá ngu. Thầy nói thiệt, họ cứ chấp chặt cái gia đình của họ, họ cột chặt, trói trong đó họ không thấy nhân quả, họ không thấy kẻ đó có phải mình muốn hoặc yêu cầu họ đến đâu. Cho nên bà ấy nói:
Không có ai yêu cầu
Từ chỗ kia nó đến
Nó từ đâu nó đến mà đâu có ai yêu cầu nó. Không có ai cho phép, cũng không có ai cho phép nó đến, phải hông, đâu có ai cho phép, nhân quả mà làm sao ai cho nó được. Từ chỗ nọ nó đi, nghĩa là bây giờ mình cũng đâu có bắt buộc mình cho phép nó đi đâu. Rồi nó muốn đi tức là nó chết thì nó chết chứ mình làm sao mà kéo nó được đâu. Bài kệ quá tuyệt, chỉ đường lối nhân quả quá hay mà đâu có dở đâu. Rõ ràng là bà này thiệt là thông suốt nhân quả cho nên bà ấy viết bài kệ này Thầy rất là tâm đắc cái chỗ bài kệ này, là Thầy đã hiểu nhân quả, thì bà này lại cũng hiểu nhân quả cũng như Thầy, không khác chút nào hết, Thầy biết nó rất rõ. Cho nên đối với Thầy không có nước mắt tầm bậy, còn các con lơ mơ là đổ nước mắt cả đống chứ hông có dễ đâu. Chưa có hiểu cái này các con khổ sở lắm. Cho nên ông Anan mà nghe Phật chết ông khóc lu bù là vì ông ấy chưa hiểu nhân quả. Các con biết ông ấy ra rừng mà ông ấy khóc hù hù. Mặc dù ông Anan là ông ấy thông kinh sách chứ ông ấy chưa có thông nhân quả đâu, cho nên ông ấy khóc dữ tợn lắm. Còn cái bà Hoa- Ni -Sắc Tỳ Kheo này bà đã thông nhân quả.
Không có ai cho phép
Từ chỗ này nó đi
Từ đâu nó đi đến
Được sống bấy nhiêu ngày
Nó được sống bao nhiêu ngày thì hay bao nhiêu ngày chứ nó đâu có cần biết gì mà nó sống cho nhiều hoặc là nó sống bao nhiêu thì kệ nó, ăn thua gì với nó, nó đến nó đi kệ nó, có mắc mớ gì mình đâu mà mình buồn khổ.
Từ chỗ này nó đến
Từ chỗ kia nó đi
Nó đến một con đường
Nó đi một con đường
Nó đến thì một con đường, nó đi thì một con đường, nhưng con đường đến, con đường đi nó chỉ là nhân quả thôi chứ đâu có gì đâu.
Mạng chung hình sắc người
Luân hồi nó sẽ đi
Đến vậy đi như kia
Ở đây khóc than gì ?
Các câu bà kết luận nghe rất là thắm thía, ở đây khóc than gì? Mà bà Hoa - Ni - Sắc Tỳ kheo bà đã từng khóc hai đứa con của bà, từng khóc cha mẹ chết, từng khóc đứa em trai chết trong một lúc thì các con biết bà đứt ruột biết bao nhiêu. Sau khi theo tu đạo Phật bà mới thấu rõ được cái lý nhân quả, cho nên bà mới viết bài kệ thấm thía, đến thấm thía vì cái người mà đang sống ở trong cảnh đau khổ đó người ta mới hiểu được cái nhân quả. Người ta tu chứng được người ta thấy được cái nhân quả, còn người chưa chứng được người ta bị mờ mịt không thấy gì hết.
Sau khi nghe xong bài kệ, 500 Liên Hoa Sắc cảm thấy tâm hồn dao động liền xuất gia dưới dự lãnh đạo của bà Hoa- Ni - Sắc Tỳ kheo. Sau khi xuất gia 500 nàng giới pháp tín thọ, tín nghĩ, tín nghĩa thọ, giới pháp tín thọ, nghĩa tín thọ, pháp tín thọ, nghĩa tín thọ, nghĩa là đây Thầy đưa ra cái pháp mà cho 500 vị này mà tu tập đó, tức là bà Hoa- Ni -Sắc Tỳ kheo đưa ra cái pháp, với cái pháp, cái pháp đầu tiên là pháp tín thọ, cái pháp thứ hai là nghĩa tín thọ. Các nàng triển khai thiền quán, tùy pháp, hướng pháp chẳng bao lâu chứng quả Alahan, sau khi chứng quả Alahan các nàng làm kệ, các bà đó làm kệ.
Thì cái nghĩ như thế nào, cái pháp tín thọ, cái pháp tín thọ khi mà nghe cái bài kệ rồi thì mấy cô Liên Hoa Sắc này, các cô thấy rất rõ cái đường đi nhân quả, cho nên các cô tin thọ, tin mà thọ đó, tin là tin sâu đó, tin không có bao giờ mà tin một cách lờ mờ đó. Thấy rõ cái đường đi của nhân quả, cho nên các cô này đang còn cha mẹ gì hết, cắt đứt hết. Tôi thấy rõ đường đi của nhân quả rồi, nó đến nó đi cha mẹ tôi có đến đi cũng là nhân quả đi nó ở kia nó đến mà nó hợp với nhân quả cho nên tôi là con vậy thôi chứ không có cái gì khác hết. Cho nên tin quá thôi, tin thọ, tin quá tin không có nghi ngờ.
Mà cái nghĩa, ở đây cái nghĩa tín thọ, cái nghĩa đó, cái nghĩa mà hiểu ra làm cho các cái cô này rất là tin tưởng, tin tưởng từ trong thân tâm của mình cho nên bắt đầu bỏ hết của cải tài sản. Bắt đầu bỏ hết cái sự sắc đẹp của các cô, dẹp hết, dẹp hết hoàn toàn cho nên cái câu, cái pháp mà tín thọ, cái pháp nghĩa tín thọ này nó có cái nghĩa đặc biệt là ở chỗ này, là cắt đứt tất cả những cái dây mơ rễ má mà cái lộ trình thứ nhất mà con người cư sĩ cần đi.
Còn chúng ta bây giờ có đủ cái niềm tin ở cái pháp tín thọ chưa, có đủ cái niềm tin mà hiểu được nghĩa của những cái bài kệ này chưa? Còn người ta chỉ nghe cái bài kệ thôi, mà người ta đã với cái pháp tín thọ và nghĩa tín thọ. Thì các thầy đã nghe Thầy giảng chứ nhưng mà có được tin như vậy không? Có làm được như vậy không, làm được như vậy mới là pháp tín thọ và nghĩa tín thọ, còn làm chưa được như vậy thì chưa được gọi là pháp tín thọ và nghĩa tín thọ.
Đó, Thầy giải thích như vậy, quý thầy có hiểu chưa? Nghĩa là mình làm cho được như các cô này, mà dứt bỏ được như vậy để mà thực hiện con đường tu hành cho đến chứng quả Alahan như vậy đó, mà dứt bỏ một cách “rụp” như vậy, đến đó quá khổ là bị dính mắc tất cả những sự thương ghét cha mẹ, anh em, nhà cửa con cái của mình, đau khổ nó đến mà khi bà nói bài kệ thì đã thông suốt được cái lý nhân quả rồi. Cho nên dứt bỏ liền tức khắc xin xuất gia liền tu hành theo bà liền, không có hề mà còn thương ghét gì đối với gia đình vì con đường nhân quả quá rõ. Nội cái bài kệ không, Thầy đã thấy rằng khi mà cái người mà tín thọ và nghĩa tín thọ này thì thấy cuộc đời không có gì cả, không còn con cái, này nọ, nghĩa là dẹp sạch hết thì mới đúng là cái nghĩa pháp tín thọ và nghĩa tín thọ. Còn nếu mà chưa được vậy, chưa cắt đứt được vậy thì chúng ta chưa dám dùng cái danh từ, hoặc là cái pháp đó gọi là pháp tín thọ, nghĩa tín thọ. Còn nếu mà chúng ta làm được thì mới gọi là pháp tín thọ, nghĩa tín thọ.
Đó thì, những cái danh từ nó dùng trong kinh, nó nhấn mạnh đến - mức độ mà chúng ta không ngờ được ông Phật ông dùng những cái danh từ như vậy để mà chỉ cho cái người đoạn dứt, đoạn lìa ra các sanh pháp của thế gian mà không cho nó dính mắc ở trong ấy. Cho nên sự chứng quả Alahan của các vị này cũng rất là nhanh chóng, không phải là khó khăn. Đây thầy đọc bài kệ
Cây tên khó thấy được
Nghĩa là các cô đó nói ví dụ như những cái sự tình thương, cái nhân quả, mà tình thương đó giống như là cái mũi tên.